Τεχνική Νομοθεσία Για Μηχανικούς Πληροφορικής/Μέρος ΙΙ/Άδειες Χρήσης Λογισμικού

Άδειες Χρήσης

Τι είναι μια Άδεια Χρήσης

Οι άδειες χρήσης δίνουν το δικαίωμα στους χρήστες να χρησιμοποιήσουν οποιοσδήποτε έργο τρίτου προσώπου και να το διαχειριστούν με τον τρόπο που επιθυμούν.

Τυπικά, με την παραδοχή των όρων συμφωνείτε η αντιγραφή, η αναδιανομή, η διόρθωση τα οποία καθορίζονται από τον κάτοχο του λογισμικού.

Τυπικά, μπορεί να χαρακτηριστεί ως ανοικτού ή κλειστού λογισμικού.

Τι αφορά το παράγωγο και τι το συλλογικό έργο;

Ως παράγωγο έργο καλείται οτιδήποτε δημιουργείται με αφορμή το αρχικό σχέδιο, όπως για παράδειγμα μια επανέκδοση βιβλίου σε διαφορετική γλώσσα ή παραλλαγές που βασίζονται στο πρωτότυπο.

Σε αντίθεση με το συλλογικό έργο, που αφορά περισσότερους από έναν δημιουργούς οι οποίοι εργάζονται υπό τον συντονισμό ενός προσώπου.

Τι είναι το αντίγραφο (copy);

Κάθε αναδιανομή του πρωτότυπου έργου, η οποία χορηγείται μόνο με άδεια από το φυσικό πρόσωπο που κατέχει τα πνευματικά δικαιώματα και εφόσον αυτά γίνουν αποδεκτά.

Δεν υπάρχει κάποιο όριο αντιγράφων που κυκλοφορούν, συνήθως.

Πηγαίος Κώδικας (source code) και Κώδικας Αντικείμενου (object code)

Open Source Initiative.svg

Πηγαίος κώδικας είναι αρχεία κειμένου (txt) που συνοδεύουν ένα πρόγραμμα και τα οποία μπορούν να διαβαστούν από τους χρήστες.

Αντίθετα, οι κώδικες αντικειμένου είναι δυαδικά αρχεία (binary files), τα οποία προέρχονται από τον compiler και δε γίνεται να διαβαστούν από τους χρήστες.

Ποια η συμβολή των OSI και OSD;

Ο Ορισμός Ανοικτού Κώδικα (Open Source Definition -OSD), συμφωνεί αν εγκρίνεται μια άδεια ως Ανοικτού Κώδικα.

Η Πρωτοβουλία Ανοικτού Κώδικα (Open Source Initiative-OSI) ερευνά αν είναι ορθή ή όχι σε όσα προϋποθέτει ο Ορισμός του Ανοικτού Κώδικα.

Ποιες προϋποθέσεις ορίζει ο OSI;

Σύμφωνα με τον ορισμό, συγκροτεί όλες τις προϋποθέσεις ώστε να εγκριθεί ένα λογισμικό ως Ανοικτού Κώδικα και αυτές είναι οι εξής:

• Ελεύθερη αναδιανομή
• Πηγαίος Κώδικας
• Παραγόμενο Έργο
• Ορθότητα του πηγαίου Κώδικα που ανήκει στον δημιουργό
• Καμία διάκριση απέναντι σε άτομο ή ομάδα ατόμων
• Κανείς περιορισμός απέναντι στον τόπο και στον χρόνο
• Τήρηση δικαιώματος αναδιανομής της άδειας λογισμικού
• Αποτροπή αδείας να αφορά ένα μοναδικό προϊόν
• Περιορισμός από το να εμπλέκει άλλα λογισμικά στην άδεια ανοικτού κώδικα
• Καμία δέσμευση στα τεχνολογικά μέσα που θα χρησιμοποιηθούν.

Χαρακτηριστικά Αδειών Χρήσης

Κάθε άδεια χρήσης ανήκει σε κάποια κατηγορία λογισμικού, οι οποίες είναι το ανοικτό λογισμικό, που εκδίδει άδεια Ανοικτού Κώδικα (Open Source) και είναι η πιο διαδεδομένη όπως και Κλειστού Λογισμικού, που οι άδειες καλούνται Κλειστού Κώδικα (proprietary).

Στην Άδεια Χρήσης Ανοικτού Λογισμικού, επιτρέπονται ενέργειες όπως η διανομή, η βελτίωση του πηγαίου κώδικα εφόσον προσφέρεται η ελεύθερη είσοδος σε αυτόν.

Αντίθετα, το Κλειστό Λογισμικό και κατ’ επέκταση οι άδειες του, δεν εγκρίνουν καμία επεξεργασία του κώδικα ακόμη κι αν είναι επί πληρωμή ούτε και η χρήση του λογισμικού αν δε γίνεται μόνο από ένα άτομο.

Ποιες οι διακρίσεις των Αδειών Ανοικτού Κώδικα;

1. Copyleft
2. Non-Copyleft
3. Public Domain

Τι σημαίνει το Copyleft;

Η γενική άδεια Copyleft περιέχει όλες τις ελευθερίες ενός λογισμικού και κάθε προϊόντος που ανήκει στο αρχικό (παράγωγο), δωρεάν.

Χρησιμοποιείται περισσότερο για να παρέχει αυτονομία στον χρήστη με μια βασική προϋπόθεση ότι κάθε φορά που θα διαμοιράζεται το λογισμικό, υποχρεούται να περιέχει και τη συγκεκριμένη άδεια.

Βασίζεται περισσότερο όχι σε οικονομικές απολαβές αλλά στο να κάνει ο χρήστης αυτό που επιθυμεί χωρίς να υπάρχουν ζητήματα τιμωρίας.

Ανήκει στις ανοικτές άδειες χωρίς αυτό να σημαίνει πως όλες οι open source άδειες συγκαταλέγονται σε αυτή την κατηγορία.

Τι σημαίνει το non-Copyleft;

Αναφέρεται ως η "ανεκτική" άδεια. Ο τελικός χρήστης έχει πλήρη ελευθερία στην αναδιανομή ή βελτίωση του προγράμματος.

Τι αφορά το Public Domain;

Το Public Domain δεν έχει να κάνει ακριβώς με αδειοδότηση αλλά αφορά την τεχνική κατά την οποία θα χρησιμοποιηθεί το λογισμικό.

Άδειες Ανοικτού Λογισμικού

Μπορούμε να τις ξεχωρίσουμε σε δυο γενικές κατηγορίες, όπως οι Προστατευτικές άδειες και οι Μη-Προστατευτικές Άδειες.

Εδώ θα τις διαχωρίσουμε με βάση των τύπων που εξηγήθηκαν παραπάνω, δηλαδή Copyleft, Weak Copyleft, Non-Copyleft και Open Source.

Κατηγορία : Copyleft

The GNU logo

GNU General Public License (GPL v2)

Η πιο γνωστή άδεια που υπάρχει για το Ελεύθερο Λογισμικό είναι η GPL και οι νεώτερες εκδόσεις της.

Εκδόθηκε τo 1991 για να χρησιμοποιείται μόνο για το Ίδρυμα Ελευθέρου Λογισμικού του Richard Stallman και ειδικότερα στον πυρήνα του Linux.

Όμως επεκτάθηκε πραγματικά στα περισσότερα λογισμικά.

Η GPL δεν είναι από τις άδειες που περιορίζουν τις ελευθερίες των χρηστών αλλά τις παρέχουν απλόχερα.

Συγκεκριμένα, τα πνευματικά δικαιώματα παραχωρούνται στον συγγραφέα με σκοπό την τήρηση των όσων συγκαταλέγονται στην άδεια χρήσης.

Επιτρέπεται επίσης, η διανομή του Πηγαίου Κώδικα και του Κώδικα αντικειμένου αρκεί να περιέχεται η συγκεκριμένη άδεια.

Θετικά:

Η άδεια περιέχει και έγγραφη αποδοχή των όρων προς προστασία των αρχικών δημιουργών. Οποιοσδήποτε βελτιωμένο αρχείο πηγαίου κώδικα, θα πρέπει να διανέμεται με την άδεια αυτή αλλά και πληροφορίες σύμφωνα με το χρόνο της τροποποίησης και την ταυτότητα του φυσικού προσώπου που την έκανε.

Αρνητικά:

Σε περίπτωση που το βελτιωμένο έργο περιέχει προϊόν πατέντας τότε ή που θα πρέπει να αδειοδοτείται ξεχωριστά η πατέντα ή δε θα χορηγηθεί με αυτή την άδεια.

GNU General Public License (GPL v3)

Η αναβάθμιση της έκδοσης της άδειας είχε ως σκοπό να επιλύσει αυτά τα προβλήματα που προέκυπταν με τις ειδικές άδειες ευρεσιτεχνίας αλλά και τα ψηφιακά δικαιώματα DRM.

Microsoft Reciprocal License (Ms-RL)

Η άδεια αυτή επιτρέπει τον διαμοιρασμό του πηγαίου κώδικα σε άλλους αλλά να συνοδεύεται από την άδεια.

Παρέχει προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε προϊόντα προς πώληση στο εμπόριο. 

Επιτρέπεται η δημιουργία έργων που βασίζονται στο αρχικό σχέδιο αλλά να συμπεριλάβουν και το κείμενο της άδειας.

Nethack General Public License (NGPL)

Πρόκειται για μια πολύ ελεύθερη άδεια που φτιάχτηκε για ένα παλιό παιχνίδι το nethack και η οποία δίνει όλα τα δικαιώματα στους χρήστες που τη χρησιμοποιούν για αλλαγές,τροποποιήσεις. Βασίζεται στην BISON General Public License.

GNU Lesser General Public License v3 (LGPL-v3)

Αυτή η άδεια αποτελεί μια ξεχωριστή άδεια καθώς χρησιμοποιείται για τις βιβλιοθήκες των προγραμμάτων. Μπορεί να διαμοιραστεί και με άλλες ασύμβατες άδειες της GPL.

Η LGPL μπορεί να συνδυαστεί και με το Κλειστό Λογισμικό.

Mozilla Public License 2.0 (MPL -2.0)

Έχει δημιουργηθεί από την εταιρεία Mozilla. Πρόκειται για μια ανοικτή, δωρεάν άδεια.

Είναι μια ισχυρή Copyleft που επιτρέπει τη δημιουργία έργων βάσει του αρχικού.

European Union License (EUPL-V 1.1)

Πρόκειται για τη μοναδική Ευρωπαϊκή Άδεια Ανοικτού Λογισμικού που καθιερώθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση και δίνεται σε όλες τις γλώσσες των χωρών που υπάγονται στην Ευρώπη.

Ο κάτοχος της άδειας υποχρεούται να τη συμπεριλάβει στο αρχικό του έργο και σε κάθε άλλο που δημιουργείται από αυτό.

Επίσης, ο κάτοχος για να μπορέσει να πάρει την έγκριση θα πρέπει στο κείμενο να αναφέρει εκτός από τα πνευματικά δικαιώματα τη φράση:

"Αδειοδοτείται υπό τους όρους της EUPL".

Τη συγκεκριμένη άδεια ο κάτοχος οφείλει να την συμπεριλάβει στο πρόγραμμα και στον πηγαίο κώδικα.

Κατηγορία : Open Source

BSD License (Berkeley Software Distribution)

Η πιο δημοφιλής άδεια ελεύθερου λογισμικού η BSD, η οποία δημιουργήθηκε στο πανεπιστήμιο του Berkeley της Καλιφόρνια και επιτρέπει την ελεύθερη διανομή, ανάγνωση, μεταβολή του λογισμικού και με διαφορετική άδεια. Θέτει όμως κάποιους περιορισμούς όσον αφορά την αναγκαία απόδοση ονόματος του αρχικού δημιουργού και του πανεπιστημίου του Berkeley σε κάθε αντίγραφο του πηγαίου κώδικα ή του κώδικα αντικειμένων (δυαδικό αρχείο).

Apache License (v2.0)

Η άδεια apache είναι από τις "χαλαρές" άδειες που χορηγείται από το ίδρυμα Apache για τα προϊόντα της. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στο κλειστό λογισμικό.

Δίνει τη δυνατότητα αλλαγών στον πηγαίο κώδικα αλλά να επισημαίνονται τα σημεία που μετατράπηκαν και επίσης η βελτιωμένη εκδοχή του πηγαίου κώδικα να αναδιανέμεται μόνο με αυτή την άδεια.

Παραδείγματα των αδειών που έχουν χορηγηθεί είναι το twitter και Android OS.

The MIT License

Ανήκει στο Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης και παρέχει κι αυτή τις ίδιες ελευθερίες για τον πηγαίο κώδικα και το λογισμικό. Λέγεται επίσης και άδεια Χ11.

Eclipse Public License (v1.0)

Ανήκει στο ίδρυμα Eclipse και είναι από τις καινούριες άδειες που διανέμονται. Δεν είναι ιδιαίτερα αυστηρή άδεια.

Προτίθεται να χρησιμοποιηθεί και για ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας και στις πατέντες λογισμικού. Εφαρμόζεται και αυτή σε κλειστό λογισμικό.

Artistic Public License (APL-v2.0)

Η διαφορετική "καλλιτεχνική" άδεια που υπάρχει για να δώσει στον αρχικό δημιουργό την ευχέρεια να παρακολουθεί την πορεία της δημιουργίας του.

Δεν υπάρχει καμιά δέσμευση ως προς τα αντίγραφα που θα διανεμηθούν. Η γλώσσα προγραμματισμού Perl, χρησιμοποιεί αυτή την άδεια.

Apple Public Source License 2.0 (APSL)

Η άδεια των προϊόντων της Apple χορηγείται και επιτρέπει τη διανομή, τη μετατροπή και την γνωστοποίηση για τυχόν αλλαγές του αρχικού λογισμικού που μπορεί να πωλείται στο εμπόριο.

Academic Free License (AFL-v3.0)

Η Academic Free License (AFL- 3.0) μοιάζει σε πολλά σημεία με την άδεια Apache που θέτει τους εξής όρους:

Να αναφέρεται το όνομα του συγγραφέα ενώ ορίζει τη διανομή του έργου και των υπολοίπων που μοιάζουν με το αρχικό.

Fair License (Fair)

Παρέχουν απόλυτη ελευθερία όπως οι περισσότερες ανοικτές άδειες, με τον όρο να περιλαμβάνεται και σε κάθε αντίγραφο του έργου.

Υπάρχουν κι άλλες άδειες ανοικτού λογισμικού που χρησιμοποιούνται λιγότερο και θα αναφέρουμε τα ονόματα τους:

Boost 1.0

Adaptive License 1.0

Yahoo License

PHP 3.0 License

Zlib License

Vovida License

Sleepy Cat License

Lucent License

Multics License

Common Public License (CPAL 1.0)[1]

CC-logo.svg

Creative Commons (CC)

Τι είναι;

Τα creative Commons αποτελούν εθελοντική προσπάθεια ομάδων ανά τον κόσμο που συνεργάζονται για να κάνουν την ιδέα τους ευρέως γνωστή.

Για ποιους λόγους υπάρχουν;

Αναπτύχθηκαν το 2001 από τους James Boyle, Michael Carroll και Lawrence Lessig, Hal Abelson, Eric Saltzman όπως και με τη βοήθεια των συνεργατών και των φοιτητών του πανεπιστημίου του Harvard.

Τα Creative Commons ξεκίνησαν την ανάπτυξη για όλους αυτούς που δεν ήθελαν να συμμετέχουν σε κάποιους από τους όρους με την ένδειξη "All Rights Reserved" αλλά προτιμούσαν να διακινούν το λογισμικό τους με πιο ήπιους όρους.

Ποιες ιδέες προωθούνται;

Μέσω της χορήγησης της άδειας, το έργο συνεχίζει να ανήκει στον αρχικό του δημιουργό, αφού ο τελευταίος, κατέχει τα δικαιώματα που επιθυμεί ενώ απονέμει σε όλους τους υπολοίπους που θα χρησιμοποιήσουν το έργο, όποιο σημείο κρίνει απαραίτητο.

Τα Creative Commons αποβλέπουν στην απαλλαγή όλων των αυστηρών τύπων αδειών που υπάρχουν, ώστε και να μπορεί ο κόσμος να αναπτύσσει τα έργα του με ελευθερία αλλά και να τα διανείμει επίσης, ελεύθερα.

Εκείνο που ανησύχησε περισσότερο τους ανθρώπους που ανέπτυξαν τον Οργανισμό, ήταν πως με τόσα μέτρα τα οποία σε κάποια σημεία ήταν ιδιαιτέρως ισχυρά, θα έφταναν στο σημείο να πάψει ο κόσμος να έχει καινούριες, καινοτόμες ιδέες.

Ποιες οι διαφορές του από τα πνευματικά δικαιώματα;

Η μόνη διαφορά που παρουσιάζουν, καθώς δεν αναπτύχθηκαν για να κοντράρουν τα πνευματικά δικαιώματα, είναι πως:

Αφήνουν στον αρχικό δημιουργό την ελεύθερη επιλογή των δικαιωμάτων που θα παραχωρήσει.

Τα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών, δε μπορεί να τα αμφισβητήσει κανείς και σε κανένα κράτος.

Ποιοι είναι οι όροι που χορηγείται η άδεια;

Να αναγράφεται το όνομα του δημιουργού ("by").

• Σε μελλοντικά έργα αν γίνουν, να χορηγηθεί η ίδια άδεια ή άλλη όμοια ("sa").

Ακόμη υπάρχει η περίπτωση να μην:

• Επιτρέπεται η πώληση του έργου ("nc"), ούτε

• Επεξεργασία του αρχικού προγράμματος ("nd").

Τι σημαίνουν τα παραπάνω;

 BY - Το έργο παρέχεται για δημοσία χρήση και οποιασδήποτε βελτίωση ή αλλαγή σε άλλη κατάσταση. Υπό τους όρους της αναφοράς του ονόματος του αρχικού δημιουργού και η καλή συμπεριφορά απέναντι στο έργο αλλά και στα πνευματικά δικαιώματα που κατέχει ο συγγραφέας.

SA - Ο όρος αυτός αναφέρεται σε κάθε μελλοντική διάδοση που θα γίνει η οποία θα βασίζεται στην αρχική και θα πρέπει να μοιραστεί με τη συγκεκριμένη άδεια ή άλλη παρόμοια.

ND - Ο όρος αυτός σημαίνει πως απαγορεύεται κάθε μεταβολή του αρχικού έργου και επιτρέπει την εμπορική χρήση όταν πρόκειται για μελέτη και γνωστοποίηση του έργου σε τρίτους.

NC- Με τους ίδιους όρους, όπως και στις παραπάνω με τη διαφορά ότι δεν προορίζεται για διάδοση σε τρίτους (εμπορική χρήση).

Ποιοι μπορούν να τα έχουν;

Ο οργανισμός των Creative Commons παρέχει τις άδειες του χωρίς οικονομικό κόστος, αυτό σημαίνει, εν ολίγοις, ότι όλοι μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν στα έργα τους

αλλά ως τώρα γίνονται χρήση σε βιβλιοθήκες και σε άλλους εκπαιδευτικούς σκοπούς, σε ότι έχει να κάνει με τη μουσική και το ράδιο αλλά και στο πεδίο των καλών τεχνών.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Στο κεφάλαιο αυτό το θέμα είναι οι Άδειες Χρήσης των Λογισμικών. Εδώ αναφερόμαστε σε ένα πολύ σημαντικό ζήτημα όσον αφορά τα δικαιώματα που διανέμονται στους χρήστες.

Γίνονται αναφορές και εξηγούνται κάποιοι βασικοί όροι των Αδειών Χρήσης. Αναλύονται οι διάφορες κατηγορίες των αδειών χρήσης. Γίνεται αναφορά σε ένα πολύ σημαντικό κομμάτι, όπως είναι τα πνευματικά δικαιώματα κάθε έργου ή κώδικα που δημιουργείται από έναν δημιουργό. Όπως επίσης οι άδειες των creative Commons,ποιες οι διαφορές από τα πνευματικά δικαιώματα και ποιοι είναι οι όροι που θέτουν σε κάθε έργο.

Παραθέτονται όλες οι άδειες και ιδιαίτερα αυτές που είναι πιο γνωστές, τα θετικά και τα αρνητικά τους στοιχεία, όπου υπάρχουν.

Θέματα όπως οι κατηγορίες που τις διακρίνουμε,οι εταιρείες που τις παραγάγουν αλλά και για ποιες περιπτώσεις προτείνεται η κάθε μια χωριστά να χρησιμοποιηθεί.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Κατανοώντας το Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα. Mark Webbink Senior Vice President and General Counsel of Red Hat Inc. Θάνος Κυρίτσης -(djart at linux dot gr) Επιμέλεια της μετάφρασης του αρχικού άρθρου στα ελληνικά  http://members.hellug.gr/djart/articles/understandingOpenSource/licensetypes.html Κυριακή, 22 Φεβρουαρίου 2004. Τύποι αδειών Ανοικτού Κώδικα
2. ['''άρθρο από ηλεκτρονική εφημερίδα''']--Λογισμικό ανοικτού κώδικα και πνευματική ιδιοκτησία. Πώς ορίζεται και τι ελευθερίες προσφέρει στους χρήστες.http://www.news.gr/dikaio-internet/article/109007/logismiko-anoiktoy-kodika-kai-pnevmatikh.htmlΤης Χρύσας Τσιώτση. Δημοσίευση: 20:59 | 15/11/2013
3. ['''επιστημονικό σύγγραμμα''']Γιάννης Ε. Βελέντζας (2008).Δίκαιο Τεχνολογίας & Καινοτομίας.Πνευματική Ιδιοκτησία,σελ.462. Β’ Έκδοση IuS 2008\
4. ['''Διπλωματική Εργασία'''] Ανάπτυξη Λογισμικού Ανοικτού Κώδικα.ΓΡΗΓΟΡΗ Α. ΜΠΙΣΜΠΙΝΙΚΑΚΗ http://nemertes.lis.upatras.gr/jspui/bitstream/10889/168/1/185.pdf
5. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ. Πάτρα ΜΑΡΤΙΟΣ 2005 '''<nowiki/>''' ΑΔΕΙΑ ΧΡΗΣΗΣ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ ΓΙΑ ΤΟ OS X MAVERICKS'''. APPLE INC.[http://rfactor.iwk.co.id/iwk-ftp/Library/Documentation/License.lpdf/Contents/Resources/el.lproj/License.pdf http://rfactor.iwk.co.id/iwkftp/Library/Documentation/License.lpdf/Contents/Resources/el.lproj/License.pdf] Για χρήση σε συστήματα Apple. EA1050 Αναθ. 10/09/2013'''
6. ['''Πτυχιακή εργασία''']Το Μάρκετινγκ του Ελεύθερο Λογισμικού/Λογισμικού Ανοιχτού Κώδικα. Οι ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει και οι δυσκολίες που συναντά στην ευρύτερη διάδοση του ώστε να γίνει το κυρίαρχο ρεύμα στο λογισμικό Η/Υ.2009. http://eureka.lib.teithe.gr:8080/bitstream/handle/10184/1226/neemp_christos.pdf?sequence=1
7. http://olympos.greeklug.gr/uploads/fta/fta-intro_floss_el.pdf