Linux για αρχάριους/Command line crash course

Εισαγωγή

Το κείμενο αυτό είναι ένας συνοπτικός οδηγός για τη χρήση της γραμμής εντολών.

Αυτό που θα σας μάθει είναι να κάνετε απλές εργασίες στον υπολογιστή σας μέσω κονσόλας (πχ αντιγραφή αρχείων). Δεν είναι ένας πλήρης οδηγός καθώς εστιάζει μόνο σε εκείνες τις εντολές οι οποίες συναντώνται καθημερινά.

Προαπαιτούμενα

Υπάρχουν μόνο τρία προαπαιτούμενα προκειμένου να καταφέρετε να ολοκληρώσετε τον οδηγό:

1. Να έχετε πρόσβαση σε κάποια διανομή Linux.
2. Να γνωρίζετε τι θα πει φάκελος σε έναν υπολογιστή.
3. Να έχετε όρεξη για γνώση :)

Τερματικό

Καλώς ή κακώς υπάρχει μια πληθώρα λέξεων ή και εκφράσεων που εκφράζουν το ίδιο ακριβώς πράγμα:

• τερματικό (terminal)
• κονσόλα (console)
• κέλυφος (shell)
• γραμμή εντολών (command line)

Δυστυχώς, δεν υπάρχει ένας απολύτως standard τρόπος για να ανοίξετε ένα τερματικό στον υπολογιστή σας. Μία αρκετά συνήθης συντόμευση πληκτρολογίου είναι η εξής: alt+T, αλλά ενδέχεται στη διανομή σας να χρησιμοποιείται κάποια άλλη σύμβαση. Αν τη δοκιμάσετε και δεν λειτουργεί, τότε ψάξτε στο menu της διανομής σας για οποιαδήποτε αναφορά σε μία από τις παραπάνω εκφράσεις. Αν εξακολουθείτε να μη μπορείτε να ανοίξετε ένα τερματικό, μια αναζήτηση στο internet για:

how to open the terminal on <distribution_name>

θα σας δώσει την απάντηση (φυσικά αντικαταστήστε το «distribution_name» με το όνομα της διανομής σας)

Εντολές

Προκειμένου να γίνει κατανοητή η χρήση των εντολών, θα χρησιμοποιήσουμε το ακόλουθο format: <pre<noinclude></noinclude> style="margin-bottom: 0; border-bottom:none; padding-bottom:0.8em; background-color:LightCyan">$ εντολή</pre<noinclude></noinclude>> <pre<noinclude></noinclude> style="margin-top: 0; border-top-style:dashed; padding-top: 0.8em; background-color:LightCyan"> το output της εντολής το οποίο μπορεί να επεκτείνεται σε πολλές γραμμές </pre<noinclude></noinclude>>

Στην πρώτη γραμμή βρίσκεται η εντολή που πρέπει να γράψουμε, ενώ από τη δεύτερη γραμμή και κάτω φαίνεται το αποτέλεσμα της εντολής (output). Το output μιας εντολής μπορεί να επεκτείνεται σε αρκετές γραμμές, ενώ υπάρχουν και εντολές που δεν δίνουν κανένα output.

Προσέξτε το σύμβολο $. Το σύμβολο αυτό δεν θα πρέπει να το γράφουμε. Θα το βάζει το τερματικό αυτόματα. Δηλαδή εμείς στο τερματικό θα πρέπει να γράψουμε εντολή και όχι $ εντολή. Ο ρόλος αυτού του συμβόλου είναι να δείχνει τα δικαιώματα που έχει ο χρήστης. Αν είστε ένας κανονικός χρήστης τότε το τερματικό βάζει το σύμβολο $. Αν όμως είστε ο υπερχρήστης του συστήματος (root), τότε στη θέση του θα υπάρχει το σύμβολο #. Δηλαδή, ένα τερματικό με το σύμβολο $ τρέχει την εντολή που ακολουθεί σαν ένας κανονικός χρήστης ενώ όταν το τερματικό δείχνει το σύμβολο # τότε θα τρέξει την εντολή σαν υπερχρήστης (root).

Προειδοποίηση: Προσέξτε όταν τρέχετε εντολές σαν υπερχρήστης (root). Αν κάνετε ένα λάθος είναι δυνατόν να καταστρέψετε το σύστημά σας!

Σημείωση: Αν τυχόν ξεχαστούμε και γράψουμε το $ τότε θα δούμε κάτι σαν το ακόλουθο (προσέξτε τα δύο $): <pre<noinclude></noinclude> style="margin-bottom: 0; border-bottom:none; padding-bottom:0.8em; background-color:LightCyan">$ $ εντολή</pre<noinclude></noinclude>>

<pre<noinclude></noinclude> style="margin-top: 0; border-top-style:dashed; padding-top: 0.8em; background-color:LightCyan">

command not found: $</pre<noinclude></noinclude>> Στην περίπτωση αυτή πρέπει απλά να αφαιρέσουμε το δεύτερο $.

Όνομα χρήστη και συστήματος

Στο πλαίσιο του tutorial αυτού, το όνομα του χρήστη μας θα είναι shevek ενώ το όνομα του υπολογιστή μας, το οποίο θα μας χρειαστεί στη συνέχεια, θα είναι anares. Όταν θα τρέξετε τα παραδείγματα στον υπολογιστή σας τα ονόματα αυτά θα είναι φυσικά διαφορετικά.

Ασκήσεις

Δυστυχώς, ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορείτε να μάθετε εντολές κονσόλας είναι να κάνετε εξάσκηση. Για αυτό το λόγο πρέπει να γράφετε κάθε εντολή που θα δείτε και να κάνετε όλες τις ασκήσεις εμπέδωσης που υπάρχουν στο τέλος της κάθε ενότητας.

Σας προτείνουμε εντόνως να τις κάνετε όλες, ακόμα και αν αυτές δείχνουν απλοϊκές ή επαναλαμβανόμενες, καθώς ο σκοπός τους είναι αφενός να σας διδάξουν τα ονόματα και τη χρήση των εντολών αλλά και αφετέρου να σας βοηθήσουν να ξεφοβηθείτε την κονσόλα (κοινώς, να σας «ξεψαρώσουν» :)).

Συμβουλή: Επανάληψις, μήτηρ πάσης μαθήσεως.

Μια πρώτη γνωριμία :)

Στην πρώτη αυτή ενότητα θα μάθουμε πως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το τερματικό, προκειμένου να πάρουμε χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με το σύστημά μας.

Ποιος είμαι; (whoami)

H πρώτη εντολή που θα μάθουμε είναι η whoami. Η εντολή αυτή επιστρέφει το όνομα του χρήστη που είναι ενεργός στο τερματικό. Αν λοιπόν, όπως είπαμε και προηγουμένως ο χρήστης μας ονομάζεται shevek, τότε η whoami θα μας επιστρέψει το όνομά του: <pre<noinclude></noinclude> style="margin-bottom: 0; border-bottom:none; padding-bottom:0.8em; background-color:LightCyan"> $ whoami</pre<noinclude></noinclude>> <pre<noinclude></noinclude> style="margin-top: 0; border-top-style:dashed; padding-top: 0.8em; background-color:LightCyan"> shevek</pre<noinclude></noinclude>>

Κάθε φορά που δεν ξέρουμε ποιος είναι ο ενεργός χρήστης στο τερματικό χρησιμοποιούμε την whoami για να το μάθουμε. Αν τρέξουμε την whoami ως υπερχρήστης τότε, φυσικά, θα σας πει πως είστε ο root: <pre<noinclude></noinclude> style="margin-bottom: 0; border-bottom:none; padding-bottom:0.8em; background-color:LightCyan">

1. whoami</pre<noinclude></noinclude>>

<pre<noinclude></noinclude> style="margin-top: 0; border-top-style:dashed; padding-top: 0.8em; background-color:LightCyan"> root</pre<noinclude></noinclude>>

Συμβουλή: Όπως είναι φυσικό, όταν τρέξετε την whoami στον υπολογιστή σας θα επιστρέψει το όνομα του χρήστη σας!

Σε ποιον υπολογιστή βρίσκομαι; (hostname)

Όλοι οι υπολογιστές που έχουν Linux έχουν ένα όνομα. Προκειμένου να μάθουμε το όνομα του υπολογιστή στον οποίο είμαστε συνδεδεμένοι δίνουμε την εντολή hostname. Στο παράδειγμά μας, η εντολή θα επιστρέψει το όνομα anares. Φυσικά, στον υπολογιστή σας θα επιστρέψει κάτι διαφορετικό :) <pre<noinclude></noinclude> style="margin-bottom: 0; border-bottom:none; padding-bottom:0.8em; background-color:LightCyan"> $ hostname</pre<noinclude></noinclude>> <pre<noinclude></noinclude> style="margin-top: 0; border-top-style:dashed; padding-top: 0.8em; background-color:LightCyan"> anares</pre<noinclude></noinclude>>

Σε ποιο φάκελο βρίσκομαι; (pwd)

Το επόμενο πράγμα που πρέπει να μάθουμε πριν προχωρήσουμε σε οποιαδήποτε άλλη ενέργεια είναι να δούμε σε ποιον φάκελο βρισκόμαστε. Η εντολή που χρησιμοποιούμε αυτή τη φορά είναι η pwd. Το όνομα της προέρχεται από τα αρχικά της φράσης print working directory η οποία στα ελληνικά μπορεί να μεταφραστεί ως «εκτύπωσε τον ενεργό/τρέχον φάκελο».

<pre<noinclude></noinclude> style="margin-bottom: 0; border-bottom:none; padding-bottom:0.8em; background-color:LightCyan">$ pwd</pre<noinclude></noinclude>> <pre<noinclude></noinclude> style="margin-top: 0; border-top-style:dashed; padding-top: 0.8em; background-color:LightCyan">/home/shevek</pre<noinclude></noinclude>>

Συνήθως, όταν πρωτοανοίγουμε ένα τερματικό, ο ενεργός φάκελος θα είναι ο προσωπικός φάκελος «home» του χρήστη μας. Αν όμως, για οποιοδήποτε λόγο βρισκόμαστε σε ένα διαφορετικό φάκελο χωρίς να ξέρουμε ποιος είναι αυτός, τότε η παραπάνω εντολή θα μας πληροφορήσει. Παραδείγματος χάριν, η έξοδος της pwd θα μπορούσε να είναι κάτι τέτοιο: <pre<noinclude></noinclude> style="margin-bottom: 0; border-bottom:none; padding-bottom:0.8em; background-color:LightCyan">$ pwd</pre<noinclude></noinclude>> <pre<noinclude></noinclude> style="margin-top: 0; border-top-style:dashed; padding-top: 0.8em; background-color:LightCyan">/home/shevek/programming/projects/dissertation</pre<noinclude></noinclude>>

Ασκήσεις εμπέδωσης

Aνοίξτε ένα τερματικό και γράψτε από 10-20 φορές την καθεμία από τις παραπάνω εντολές (whoami, pwd, hostname). Μπορείτε να τις γράψετε με όποια σειρά θέλετε.

Κάθε φορά που θα τις γράφετε, να λέτε φωναχτά τι κάνει η καθεμία (πχ «pwd» -> «print working directory»).

Ναι, μοιάζει ανούσιο, αλλά είναι τελείως ακίνδυνες εντολές και το μόνο βέβαιο είναι ότι θα σας βοηθήσουν να εξοικειωθείτε.

Φάκελοι (directories)

Home sweet home (cd ~)

Πριν μπούμε στα πιο βαθιά, ας δούμε μια εντολή που μας επιτρέπει να επιστρέφουμε πάντα στο home του χρήστη μας. Η εντολή αυτή είναι η cd ~. Προκειμένου να ελέγξουμε ότι όντως μεταφερθήκαμε στον προσωπικό φάκελο του χρήστη μας μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την pwd. <pre<noinclude></noinclude> style="margin-bottom: 0; border-bottom:none; padding-bottom:0.8em; background-color:LightCyan"> $ cd ~ $ pwd</pre<noinclude></noinclude>> <pre<noinclude></noinclude> style="margin-top: 0; border-top-style:dashed; padding-top: 0.8em; background-color:LightCyan"> /home/shevek </pre<noinclude></noinclude>>

Προκειμένου να βεβαιωθείτε ότι καταλαβαίνετε τι κανει η cd ~ θα κάνουμε ένα ακόμα παράδειγμα. : <pre<noinclude></noinclude> style="margin-bottom: 0; border-bottom:none; padding-bottom:0.8em; background-color:LightCyan"> $ cd /etc $ pwd</pre<noinclude></noinclude>> <pre<noinclude></noinclude> style="margin-top: 0; border-top-style:dashed; padding-top: 0.8em; background-color:LightCyan"> /etc </pre<noinclude></noinclude>> Η πρώτη εντολή μας μετέφερε σε ένα διαφορετικό φάκελο ενώ η δεύτερη, όπως ήδη ξέρουμε, μας είπε ποιος είναι αυτός. Στην συγκεκριμένη περίπτωση ο τρέχον φάκελος είναι ο /etc. Τώρα ας ξαναπάμε πίσω στον προσωπικό φάκελο του χρήστη μας («home directory»): <pre<noinclude></noinclude> style="margin-bottom: 0; border-bottom:none; padding-bottom:0.8em; background-color:LightCyan"> $ cd ~ $ pwd</pre<noinclude></noinclude>> <pre<noinclude></noinclude> style="margin-top: 0; border-top-style:dashed; padding-top: 0.8em; background-color:LightCyan"> /home/shevek </pre<noinclude></noinclude>>

Σημείωση: Την εντολή cd θα την δούμε αρκετά πιο αναλυτικά στη συνέχεια. Για την ώρα, αυτό που έχει σημασία είναι να μάθετε ότι η cd ~ μας επιστρέφει στο home του χρήστη μας.

Προειδοποίηση: Οτιδήποτε ακολουθεί, εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά, θα πρέπει να την τρέξουμε μέσα στο home directory του χρήστη μας! Καθώς, για να είναι πιο κατανοητά και ευανάγνωστα τα παραδείγματα, δεν θα το γράφουμε πάντα, πρέπει να φροντίσετε μόνοι σας να είστε στο home του χρήστη σας!

Δημιουργία φακέλων (mkdir)

Η εντολή για τη δημιουργία νέων φακέλων ονομάζεται mkdir (από το «make directory»). Η σύνταξη της είναι mkdir όνομα_φακέλου, δηλαδή mkdir, κενό και το όνομα του φακέλου). Η εντολή αυτή δεν επιστρέφει τίποτα, δηλαδή όταν τη γράψουμε δεν θα δούμε οποιοδήποτε output στη γραμμή εντολών.

Ας πάμε λοιπόν στο home του χρήστη μας και ας δημιουργήσουμε ένα νέο φάκελο: <pre<noinclude></noinclude>> $ cd ~ $ mkdir examples</pre<noinclude></noinclude>>

Σημείωση: Δεν είναι υποχρεωτικό να χρησιμοποιήσετε τα ίδια ονόματα με το παράδειγμα μας. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε οποιοδήποτε όνομα θέλετε αρκεί να το χρησιμοποιήσετε με συνέπεια στη συνέχεια του tutorial.

Συμβουλή: Αν μέσα στο home folder σας έχετε ήδη κάποιον φάκελο με το όνομα examples τότε είναι καλύτερα να χρησιμοποιήσετε κάποιο άλλο όνομα. Με τον τρόπο αυτό, δημιουργώντας δηλαδή ένα ξεχωριστό φάκελο για τα παραδείγματα μας θα είστε σίγουρος ότι δεν θα πειράξετε κάποιο από τα υπάρχοντα αρχεία σας.

Αφού δημιουργήσουμε τον πρώτο φάκελο μπορούμε να δημιουργήσουμε και μερικούς υποφακέλους μέσα στον αρχικό φάκελο <pre<noinclude></noinclude>> $ mkdir examples/photos $ mkdir examples/photos/2011 $ mkdir examples/photos/2012 </pre<noinclude></noinclude>> Μπορούμε να δημιουργήσουμε ακόμα και υποφακέλους μέσα στους υποφακέλους! <pre<noinclude></noinclude>> $ mkdir examples/photos/2011/Easter $ mkdir examples/photos/2011/Christmas $ mkdir examples/photos/2011/Summer $ mkdir examples/photos/2011/Birthday $ mkdir examples/photos/2012/Summer $ mkdir examples/photos/2012/Birthday </pre<noinclude></noinclude>>

Προβολή δέντρου φακέλων (tree)

Όπως είναι προφανές, έχουμε δημιουργήσει μία αλληλουχία φακέλων οι οποίοι προορίζονται να αρχειοθετήσουν τις φωτογραφίες κάποιου. Πως όμως μπορούμε να δούμε ποιους από τους υποφακέλους έχουμε δημιουργήσει; Πως θα ξέρουμε αν έχουμε δημιουργήσει όλους τους φακέλους που χρειαζόμαστε ή αν χρειαζόμαστε να δημιουργήσουμε κάποιους φακέλους ακόμα;

Η εντολή που χρειαζόμαστε για την περίπτωση αυτή ονομάζεται tree (είναι η αγγλική λέξη για το δέντρο). Η σύνταξή της είναι tree όνομα_φακέλου.

Σημείωση: Ο λόγος που επιλέχτηκε αυτό το όνομα για την εντολή αυτή είναι ότι η δομή του συστήματος των φακέλων και των υποφακέλων θυμίζει ένα δέντρο με τα κλαδιά του και τα παρακλάδια του.

Ας την δούμε στην πράξη: <pre<noinclude></noinclude> style="margin-bottom: 0; border-bottom:none; padding-bottom:0.8em; background-color:LightCyan"> $ cd ~ $ tree examples</pre<noinclude></noinclude>> <pre<noinclude></noinclude> style="margin-top: 0; border-top-style:dashed; padding-top: 0.8em; background-color:LightCyan"> examples └── photos

   ├── 2011
   │   ├── Birthday
   │   ├── Christmas
   │   ├── Easter
   │   └── Summer
   └── 2012
       ├── Birthday
       └── Summer

9 directories, 0 files </pre<noinclude></noinclude>>

Πιστεύουμε ότι η μεγάλη εποπτεία που προσφέρει η tree είναι εμφανής.

Σημείωση: Στο παράδειγμά μας, μπορεί η tree να δείχνει μόνο φακέλους αλλά αυτό συμβαίνει απλώς γιατί τυχαίνει να μην έχουμε αρχεία μέσα στους φακέλους που δημιουργήσαμε. Σε κάποιον άλλο φάκελο θα εμφανίζει και τα αρχεία κανονικά.

Διαγραφή φακελων (rmdir)

Κοιτάζοντας το output της tree συνειδητοποιούμε ότι δεν έχουμε φωτογραφίες για τα γενέθλια του 2011. Άρα κακώς δημιουργήσαμε τον φάκελο αυτό και θα είναι καλύτερα αν τον σβήσουμε. Για να το κάνουμε αυτό θα χρησιμοποιήσουμε την εντολή rmdir (από το remove directory). Η σύνταξη της συγκεκριμένης εντολής είναι rmdir όνομα_φακέλου ενώ η εντολή αυτή δεν επιστρέφει κάποιο output. Ας τη δούμε στην πράξη <pre<noinclude></noinclude>>$ rmdir examples/photos/2011/Birthday</pre<noinclude></noinclude>>

Καθαρά για διδακτικούς λόγους ας σβήσουμε ένα φάκελο ακόμα. Παραδείγματος χάριν τον φάκελο με τις φωτογραφίες του καλοκαιριού του 2012: <pre<noinclude></noinclude>>$ rmdir examples/photos/2012/Summer</pre<noinclude></noinclude>> Τώρα, μετά τις αλλαγές που κάναμε, μπορούμε να τρέξουμε την εντολή tree και να δούμε αν η υπάρχουσα δομή των φακέλων μας ικανοποιεί: <pre<noinclude></noinclude> style="margin-bottom: 0; border-bottom:none; padding-bottom:0.8em; background-color:LightCyan">$ tree examples</pre<noinclude></noinclude>> <pre<noinclude></noinclude> style="margin-top: 0; border-top-style:dashed; padding-top: 0.8em; background-color:LightCyan"> examples └── photos

   ├── 2011
   │   ├── Christmas
   │   ├── Easter
   │   └── Summer
   └── 2012
       └── Birthday

7 directories, 0 files</pre<noinclude></noinclude>> Όπως βλέπουμε οι δύο φάκελοι έχουν διαγραφεί.

Σημείωση: Η εντολή rmdir έχει έναν περιορισμό. Δουλεύει μόνο με κενούς φακέλους. Αν ο φάκελος περιέχει αρχεία ή έχει υποφακέλους τότε, θα πάρουμε ένα μήνυμα λάθους. Πχ αν προσπαθήσουμε να αφαιρέσουμε τον βασικό φάκελο του παραδείγματος μας θα πάρουμε το εξής λάθος:

<pre<noinclude></noinclude> style="margin-bottom: 0; border-bottom:none; padding-bottom:0.8em; background-color:LightCyan"> $ rmdir examples</pre<noinclude></noinclude>> <pre<noinclude></noinclude> style="margin-top: 0; border-top-style:dashed; padding-top: 0.8em; background-color:LightCyan"> rmdir: failed to remove ‘examples’: Directory not empty</pre<noinclude></noinclude>>

Θα μάθουμε αργότερα πως μπορούμε να διαγράφουμε φακέλους μαζί με τα περιεχόμενά τους.

Μετακίνηση μεταξύ φακέλων (cd)

Η εντολή για να μεταβούμε σε έναν διαφορετικό φάκελο είναι η εντολή cd (από τα αρχικά της φράσης «change directory»). Για να μεταβούμε σε έναν φάκελο αρκεί να γράψουμε cd όνομα_φακέλου (δηλαδή "cd" (κενό) και το όνομα του φακέλου). Η εντολή αυτή δεν επιστρέφει τίποτα, δηλαδή όταν τη γράψουμε δεν θα δούμε οποιοδήποτε output στη γραμμή εντολών.

Παραδείγματος χάριν, ας μεταβούμε στον προσωπικό φάκελο του χρήστη μας και στη συνέχεια ας μεταβούμε στον φάκελο examples/photos. Προκειμένου να δούμε σε ποιο φάκελο είμαστε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την pwd. <pre<noinclude></noinclude> style="margin-bottom: 0; border-bottom:none; padding-bottom:0.8em; background-color:LightCyan"> $ cd ~ $ cd examples/photos $ pwd</pre<noinclude></noinclude>> <pre<noinclude></noinclude> style="margin-top: 0; border-top-style:dashed; padding-top: 0.8em; background-color:LightCyan"> /home/shevek/examples/photos</pre<noinclude></noinclude>> Τώρα ας πάμε μέσα στον φάκελο 2011: <pre<noinclude></noinclude> style="margin-bottom: 0; border-bottom:none; padding-bottom:0.8em; background-color:LightCyan"> $ cd 2011 $ pwd</pre<noinclude></noinclude>> <pre<noinclude></noinclude> style="margin-top: 0; border-top-style:dashed; padding-top: 0.8em; background-color:LightCyan"> /home/shevek/examples/photos/2011</pre<noinclude></noinclude>>

Προκειμένου να πάμε στον υπερφάκελο του τρέχοντος φακέλου, χρησιμοποιούμε την εξής εντολή: <pre<noinclude></noinclude> style="margin-bottom: 0; border-bottom:none; padding-bottom:0.8em; background-color:LightCyan"> $ cd .. $ pwd</pre<noinclude></noinclude>> <pre<noinclude></noinclude> style="margin-top: 0; border-top-style:dashed; padding-top: 0.8em; background-color:LightCyan"> /home/shevek/examples/photos</pre<noinclude></noinclude>>

Αν θελήσουμε να πάμε δύο φακέλους πάνω τότε έχουμε 2 (ισοδύναμες) επιλογές. Μπορούμε να δώσουμε δύο φορές την εντολή cd .. δηλαδή κάτι τέτοιο: <pre<noinclude></noinclude>>$ cd .. $ cd ..</pre<noinclude></noinclude>> ή να γράψουμε το εξής: <pre<noinclude></noinclude>>$ cd ../..</pre<noinclude></noinclude>>

Αρχεία (files)

Φάκελοι reloaded (directories reloaded)