Σταυρός του Ιησού Χριστού: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Geraki (συζήτηση | συνεισφορές)
Geraki (συζήτηση | συνεισφορές)
links
Γραμμή 8:
 
 
[[ImageΑρχείο:Meister des Reliquienkreuzes von Cosenza 002.jpg|thumb|right|210px|Σταυρός]]
Ο '''Σταυρός του Ιησού Χριστού''', αναφέρεται στο όργανο θανατικής εκτέλεσης, πάνω στο οποίο πέθανε ο [[w:Ιησούς Χριστός]], γεγονός που απετέλεσε την κατάληξη της τριετούς δράσης του ιδρυτή του [[w:Χριστιανισμός|Χριστιανισμού]]. Σύμφωνα με τις [[w:Ευαγγέλιο|ευαγγελικές]] διηγήσεις, ο [[w:Χριστός|Ιησούς]], με εντολή του [[w:Πόντιος Πιλάτος|Πιλάτου]], οδηγήθηκε εκτός των τειχών της [[w:Ιερουσαλήμ]], στο μικρό λόφο [[w:Γολγοθάς|Γολγοθά]], για να [[w:Σταύρωση|σταυρωθεί]] από ειδικό εκτελεστικό τμήμα στρατού, που το διοικούσε κάποιος [[w:εκατόνταρχος]].
 
Ο Ιησούς, υποχρεώθηκε να μεταφέρει στους ώμους του τον [[w:Σταυρός|σταυρό]], καθώς ήταν συνήθεια για τους κατάδικους, και μόνο αργότερα, όταν ήταν εξαντλημένος από τις μαστιγώσεις και την κόπωση, επέβαλλαν την «αγγάρευση» της μεταφοράς σε κάποιο περαστικό αγρότη με το όνομα [[w:Σίμων ο Κυρηναίος]] (''Μάρκ. 15:21'').
 
Έχουν διατυπωθεί διαφορετικές απόψεις από επιστήμονες, για τη μέθοδο που ακολουθήθηκε στην περίπτωση της [[w:Σταύρωση|σταύρωσης]] του Ιησού, όπως και για το σχήμα που είχε ο [[w:σταυρός]] επάνω στον οποίο πέθανε. Οι απόψεις αυτές, έχουν εκτιμηθεί και γίνει αποδεκτές με διαφορετικό τρόπο, ανάμεσα στις χριστιανικές [[w:Εκκλησία|εκκλησίες]], οι οποίες επίσης, ανέπτυξαν και αποδέχτηκαν διαφορετική θεολογία για τη σημασία του Σταυρού στη διδασκαλία τους.
 
===Περιγραφή του προβλήματος===
Πολλές [[w:Χριστιανισμός|χριστιανικές]] [[w:Εκκλησία|εκκλησίες]], όταν μιλούν για το Σταυρό επάνω στον οποίο πέθανε ο [[w:Ιησούς Χριστός]], αναφέρονται σε ένα ξύλινο όργανο σχήματος <font size="4"> † </font> ή και '''Τ''' (ταυ), καθώς θεωρούν ότι έτσι ήταν κατασκευασμένο και στην πραγματικότητα.
 
Από την άλλη, διαφορετικές απόψεις διατυπώνουν άλλες χριστιανικές ομάδες και εκκλησίες, που θεωρούν ότι:
 
* Ο σταυρός επάνω στον οποίο πέθανε ο Ιησούς, ήταν ένας απλός, όρθιος πάσσαλος αφού αυτή ήταν η βασική σημασία της λέξης [[w:σταυρός]] στην [[w:αρχαία ελληνική γραμματεία]], και δεν υπάρχουν στοιχεία που να εγγυώνται αλλαγή ή επέκταση της σημασίας αυτής στην εποχή της [[w:Καινή Διαθήκη|Καινής Διαθήκης]].
* Καθώς δεν υπήρξε βεβαιότητα για το ακριβές σχήμα του Σταυρού, το σημερινό, γνωστό σχήμα, επιλέχθηκε και καθιερώθηκε από τον αυτοκράτορα [[w:Μέγας Κωνσταντίνος|Μ. Κωνσταντίνο]] στις αρχές του 4ου αιώνα, με τη μορφή αυτούσιου δανεισμού παρόμοιου ιερού συμβόλου από μή χριστιανικές θρησκείες.
 
Η κύρια επιχειρηματολογία της άποψης αυτής βασίζεται σε δύο βασικούς άξονες:
[[ImageΑρχείο:FULDA HERMANN 1878 Das Kreuz und die Kreuzigung p 106.JPG|thumb|left]]
:1. Καθώς υπήρξαν αντικείμενα στην εποχή προ Χριστού, που έμοιαζαν πολύ με τον σταυρό σχήματος <font size="4"> † </font> ή και '''Τ''', διατυπώνεται η άποψη ότι, το σχήμα που τελικά υιοθετήθηκε για τον σταυρό του Ιησού, βασίστηκε σε θεωρητικά σχήματα και όχι σε ιστορικά στοιχεία. Έτσι, οι χριστιανοί, μη γνωρίζοντας το πραγματικό σχήμα του σταυρού, δανείστηκαν κάποιο "ειδωλολατρικό" ιερό αντικείμενο, το οποίο επιλέχθηκε για να συμβολίσει τον σταυρό του Ιησού.
 
Γραμμή 33:
::* ''Crux''
 
Εκτός αυτών των αντιρρήσεων, υπάρχει και η [[w:Θεολογία|θεολογική]], όπου με βάση αναφορές σε χωρία της [[w:Αγία Γραφή|Αγίας Γραφής]], ο σταυρός του Ιησού, θα έπρεπε να μην τιμάται και να μην θεωρείται ιερό σύμβολο, αλλά αντίθετα, να προκαλεί αποστροφή στον πιστό, επειδή απετέλεσε όργανο βασανισμού και θανάτωσης, αυτού του τόσο σημαντικού προσώπου για τον [[w:Χριστιανισμός|Χριστιανισμό]].
 
Για τη στήριξη των απόψεων και διδασκαλιών τους, οι διάφορες χριστιανικές εκκλησίες, αποδέχονται διαφορετικές γραμμές επιχειρηματολογίας και διατυπώνουν διαφορετική θεολογία επάνω στο ζήτημα αυτό.
Γραμμή 41:
===Τα κεντρικά σημεία===
 
Σε πολλά σύγχρονα και παλαιότερα λεξικά και εγκυκλοπαίδειες, ο σταυρός επάνω στον οποίο πέθανε ο Χριστός περιγράφεται ως σχήματος ΤΑΥ ή σε μορφή [<font size="4"> † </font>]<ref>Ενδεικτικά αναφέρουμε τα:<br>'''Λεξικά'''<br>* Oxford English Dictionary, λήμμα: "Cross" * Liddell & Scott's Greek-English Lexicon, λήμμα:Σταυρός * Merriam-Webster's collegiate dictionary (Eleventh ed.), λήμμα: Cross * Greek-English lexicon of the New Testament Based on semantic domains * The complete word study dictionary: New Testament, λήμμα: σταυρός * Dictionary of Biblical Languages with Semantic Domains: Greek (New Testament), λήμμα: σταυρός * The Eerdmans Bible dictionary, λήμμα: cross * Wordsmyth Educational Dictionary-Thesaurus, λήμμα cross * Heinle's Newbury House Dictionary of American English * Ultralingua English Dictionary of Definitions 2005, λήμμα: Cross * Nelson's new illustrated Bible dictionary, λήμμα: Cross * A Greek-English lexicon of the New Testament and other early Christian literature (3rd ed.), λήμμα: Σταυρός * ΜΕΙΖΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΦΥΤΡΑΚΗ, λήμμα: Σταυρός * ΠΑΠΥΡΟΣ-ΜΕΓΑ ΛΕΞΙΚΟ της Ελληνικής Γλώσσας, Αρχαίας-Μεσαιωνικής-Νέας, λήμμα: Σταυρός * Νέο Ελληνικό Λεξικό, ΕΜΜ. ΚΡΙΑΡΑ, λήμμα: Σταυρός * Μονοτονικό Λεξικό της Δημοτικής, ΗΛΙΑ ΙΩ. ΚΑΜΠΑΝΑ, λήμμα: Σταυρός * Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας, ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΣ Λ., λήμμα: Σταυρός * Νέο Ελληνικό Λεξικό, ΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΚΥΡΙΑΚΟΥ, εκδ. ΚΩΣΤΟΓΙΑΝΝΟΣ, λήμμα: Σταυρός * Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας, εκδ. Γιάννη Ρίζου, λήμμα: Σταυρός * Λεξικό Νεοελληνικής Γλώσσας, εκδ. Σαββάλας, λήμμα: Σταυρός * Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας, Χάρης Σακελλαρίου, λήμμα: Σταυρός * Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Γ. Μπαμπινιώτη, λήμμα: Σταυρός, κ.ά.<br>'''Εγκυκλοπαίδειες''' * The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition, 2004, λήμμα: Cross * Εγκυκλ. Britannica Ultimate Reference Suite 2005, λήμμα: Cross * Microsoft Encarta Reference Library 2005, λήμμα: Cross * The Catholic Encyclopedia, Archeology of the Cross and Crucifix * The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge Vol. 3, σελ. 312 * Baker encyclopedia of the Bible * The Wycliffe Bible Encyclopedia * Πάπυρος-Larous-Britannica, λήμμα: Σταυρός * "ΔΟΜΗ" 2004, λήμμα: σταυρός, κ.ά.<br></ref>, [[ImageΑρχείο:Cristo_Velázquez_lou2.jpg|thumb|left|210px|'''''Σταύρωση''''', [[w:Ντιέγο Βελάσκεθ]], 17ος αι.]] είναι όμως σημαντικό να βρεθεί αν οι περιγραφές αυτές στηρίζονται σε ιστορικά στοιχεία και ερμηνείες, βασισμένα σε πηγές της εποχής. Στα ζητήματα που προκύπτουν από την ιστορική έρευνα για τον σταυρό του Ιησού, χρειάζεται να βρεθούν και να επισημανθούν οι σημασίες που προκύπτουν για τις:
 
::* ''Σταυρός''<ref>Λεξικό: Liddell & Scott, ''A Greek-English lexicon'', Oxford University Press, λήμμα:'''σταυρός'''<br><small>upright pale or stake, ''σταυρούς εκτός έλασσε διαμπερές ένθα και ένθα τυκνούς και θαμέας''Od.14.11, cf. Il.24.453, Th.4.90, X.An.5.2.21; of piles driven in to serve as a foundation, Hdt.5.16, Th.7.25.<br>II. cross, as the instrument of crucifixion, D.S.2.18, Ev.Matt.27.40, Plu.2.554a; ''επί τον σ. απάγεσθαι'' Luc.Peregr.34; ''σ. λαμβάνειν, άραι, βαστάζειν'', Metaph. of voluntary suffering, Ev.Matt.10.38, Ev.Luc.9.23, 14.27;</small> '''''its form was represented by the Greek letter Τ, Luc.Jud.Voc.12 (μετφρ. "το σχήμα του περιγραφόταν από το ελληνικό γράμμα "Τ", Λουκ. Δίκη Φων.12)'''''.<small> b. pale for impaling a corpse, Plu.Art.17.</small><br></ref>
Γραμμή 53:
* Για τον ίδιο λόγο, αν οι έννοιες ''Σταυρός'', ''Ξύλον'' και ''Crux'', πολύ πριν από τα μέσα του 3ου αιώνα και μάλιστα κατά την εποχή του Ιησού, περιελάμβαναν την έννοια του σύνθετου σχήματος, αποτελούμενου από μία κάθετη και μία οριζόντια δοκό και αν τυχόν υπάρχουν μαρτυρίες που να περιγράφουν τον συγκεκριμένο σταυρό του ιστορικού Ιησού ως ένα όργανο σχήματος '''Τ''' ή παρόμοιο, γεγονός που θα επιβεβαιώσει ταυτόχρονα ότι ο Σταυρός με το σχήμα που γνωρίζουμε σήμερα δεν ήταν προϊόν δανεισμού ή καθιέρωσης από τον (αρχικά ειδωλολάτρη) Μ. Κωνσταντίνο.
 
Για την ανεύρεση των σχετικών στοιχείων, θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν εκτός από τις εσωτερικές, και όσες εξωτερικές μαρτυρίες υπάρχουν, όπως ορίζει η επιστήμη της ιστορίας για την κριτική κάθε κειμένου<ref>Encyclopedie de la Pleiade, Ιστορία και Μέθοδοι της, Τόμος Δ', ΜΙΕΤ, 1980, βλ. σελ. 128, 249 κ.ά.<br></ref>. Ολόκληρη η [[w:Αγία Γραφή]] άλλωστε, είναι γεμάτη ποικίλης φύσεως γλωσσικά, γεωγραφικά ή πολιτιστικά στοιχεία, για την αξιολόγηση και την ερμηνεία των οποίων είναι απαραίτητο να χρησιμοποιηθεί κάθε διαθέσιμη μαρτυρία.
 
===Σταυρός, Crux & Patibulum===
 
Όπως γνωρίζουμε σήμερα, οι Πέρσες ήταν εκείνοι που πρώτοι χρησιμοποίησαν τη σταύρωση ως μέθοδο εκτέλεσης (''Ηροδ. Ι.128, ΙΙΙ.132 & 159, Θουκ. I.110.3''). Αργότερα, η μέθοδος αυτή υιοθετήθηκε από τους Έλληνες (χωρίς όμως να γίνει η κύρια ποινή) ενώ αργότερα χρησιμοποιήθηκε συχνά από τον [[w:Μέγας Αλέξανδρος|Μ. Αλέξανδρο]] (''Curtius Rufus, Ιστορία Αλεξάνδρου, iv.4.17'') και τους διαδόχους (''Διόδ. xvi.61.2''). Ο Πολύβιος (''i.24'') αναφέρει ότι η σταύρωση πέρασε στους Καρχηδόνιους και από εκεί την υιοθέτησαν οι Ρωμαίοι οι οποίοι μας έδωσαν και τον όρο ''crux''<ref>The International Standard Bible Encyclopedia (Fully Revised, in 4 Volumes, 1986), Vol. 1, Page 828<br></ref>.
 
Όταν η Ρώμη με σειρά εκστρατειών μετέβαλε σε επαρχίες της, την [[w:Ισπανία]], τη Ναρβονική Γαλατία, μέρος της [[w:Μικρά Ασία|Μικράς Ασίας]], ενώ υπέταξε την [[w:Ελλάδα]] (στα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ.) και την καρχηδονιακή [[w:Αφρική]], η [[w:pax romana]] επιβλήθηκε σε όλη τη [[w:Μεσόγειος|Μεσόγειο]] και η Ρώμη εισχώρησε στην πνευματική σφαίρα του ελληνιστικού κόσμου, του οποίου έγινε κληρονόμος με την ενοποίηση του μεσογειακού χώρου.
 
Σε αυτή την περίοδο περίπου<ref>Lexico griego-espanol del Nuevo Testamento, Tuggy A. E., Editorial Mundo Hispano, 2003, σελ. 880 '''<big>*</big>''' Theological dictionary of the New Testament, λήμμα: Σταυρός, Τόμος 7, σελ. 571-573, Grand Rapids, MI: Eerdmans, 1976</ref> και οπωσδήποτε κατά την εποχή της [[w:Καινή Διαθήκη|Καινής Διαθήκης]]<ref>Aufstieg und Niedergang der romischen Welt, 3 Tle. in Einzelbdn., von Hildegard Temporini, Wolfgang Haase, Gruyter; Auflage: 1, 1982, σελ. 680: ''"Die fur die Kreuzesstrafe im engeren Sinn in den ersten zwei Jahrhunderten n.Chr. benutzten Worter sind in der lateinischen Sprache vor allem crux und patibulum, in der griechischen Sprache neben Ableitungen von σταυρ- insbesondere noch (in alphabetischer Reihenfolge und abgesehen von den urchristlichen Texten): ανασκολοπίζει (ofter bei Philo und Lukian) [...]"''</ref> εντοπίζεται η σημασιολογική επέκταση του όρου ''σταυρός'' καθώς υπάρχει συμφωνία στους μελετητές ότι η λέξη ''σταυρός'' απέκτησε την σημερινή του έννοια κάτω από την επιρροή της λατινικής λέξης '''''crux'''''<ref>
* The Anchor Bible Dictionary, New York-Doubleday, Vol. 1, Page 1208 * Oxford English Dictionary, λήμμα: ''Cross, Crux'' * Oxford Latin Dictionary, Clarendon Press, 1968, λήμμα: ''crux ~ucis'' * Theological dictionary of the New Testament, Eerdmans Publishing Company, Vol. 7, σελ. 573 * The International Standard Bible Encyclopedia (Fully Revised), Vol. 1, Page 826<br></ref> που εισήγαγαν οι Ρωμαίοι για το εκτελεστικό όργανο που συχνά '''περιελάμβανε μία οριζόντια δοκό'''<ref>Ο [[w:Τερτυλλιανός]], στην μαρτυρία που μας δίνει για το σχήμα του Σταυρού του Ιησού:''"το Ελληνικό γράμμα Ταυ και το δικό μας γράμμα 'Τ' είναι ολόιδιο με το σχήμα του Σταυρού"'' (''Κατά Μαρκίωνος, ΙΙΙ,22''), στο λατινικό κείμενο, τον σταυρό σε σχήμα ΤΑΥ τον ονομάζει '''''"crucis"''''' (''"ipsa est littera Graceorum tau, nostra autem T species crucis"'')</ref> η οποία ονομαζόταν '''''patibulum'''''<ref>Ενδεικτικά, αναφέρουν για το '''patibulum''': * '''The Wycliffe Bible Encyclopedia. Moody Press, λήμμα Cross''': ''"The patibulum, a wooden crossbar"'' * '''Theological dictionary of the New Testament. 1964-c1976, (Vol. 7, σελ. 573)''': ''"Crucifixion took place as follows. The condemned person carried the patibulum (cross-beam) to the place of execution"'' * '''New Bible Dictionary, InterVarsity Press, σελ. 245''': ''"He was then made to carry the cross-beam (patibulum) [..] It was this patibulum, not the whole cross"'' * '''The murder of Jesus: A study of how Jesus died, Nashville, TN: Word Pub, 2000, σελ. 193''': ''"to carry only the lateral crossbeam (known as the patibulum)"'' * '''The International Standard Bible Encyclopedia, Revised (Vol. 1, σελ. 826)''': ''"The initial variation in form of the primitive cross was apparently the addition of the cross-beam. This development, in the Roman world at least, may be related to the carrying of the patibulum"'' * '''Art in the Early Church, Walter Lowrie, σελ. 129''': "The patibulum (fig. I on pl. 32a), an upright stake with a transverse bar above it, is the most realistic form of the cross on which criminals were hung" * '''The Seven Books of History against the Pagans, Roy J. Deferrari, Paulus Orosius, 1964''': ''"The transverse beam was called the patibulum and, in Rome at least, it was customary for the criminal to carry only this beam."'' * '''A Dictionary of the Bible: Dealing with Its Language, Literature, and Contents, Including the Biblical Theology, C. Scribner's Sons, σελ. 140''': ''"the leaders of all the peoples fastened to the patibulum."'' * '''Treatises on Penance: On Penitence and on Purity, Newman Press, σελ. 294''': ''"Patibulum (from patere) [...] In executions, this was fastened to the stipes or palus to form a cross. Hence, by metonymy, patibulum is often used for crux."'' * '''The Mythical Interpretation of the Gospels: Critical Studies in the Historic Narratives, Thomas James Thorburn, σελ. 276''': ''"In accordance with the usual custom in the case of condemned criminals, Jesus had to bear the horizontal beam (patibulum) of his cross to the place of execution."'' * '''On the Trial of Jesus, Paul Winter, σελ. 65''': ''"A heavy wooden bar (patibulum) was placed upon the neck of the condemned man, and his outstretched arms were fastened to the beam. In this position, he was led to the place of execution. There he was lifted up, the beam being secured to a vertical stake (simplex), fixed in the ground, so that his feet hung suspended in the air."'' * '''The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge Vol. 3, σελ. 312''': ''"the cross-piece ( patibulum ) was either bolted fast to the upright post"'' * '''Dallas Theological Seminary. (1983). Bibliotheca Sacra Volume 140 σελ. 120)''': ''"It is this writer’s position that the phrase “take up his cross” is a figure of speech derived from the Roman custom requiring a man convicted of rebellion against Rome’s sovereign rule to carry the cross-beam (patibulum) to his place of execution."'' * '''Oxford Readings in the Roman Novel, S. J. Harrison, Oxford University Press, 1999, σελ. 260''': "Patibulum seems to be used here as a synonym for crux"<br></ref>.
 
Ο ''[[w:Σενέκας Λεύκιος Ανναίος (ο Νεώτερος)|Σενέκας ο Nεώτερος]]'', σύγχρονος του Ιησού (πέθανε στη Ρώμη το [[w:65]] μ.Χ.), γράφει:<br>
 
'''Λατινικό κείμενο''':<br>
Γραμμή 74:
:''(Dial. 6 [Cons. Marc.] 20.3)''.
 
:Όπως φαίνεται, ο Σενέκας (η μαρτυρία του οποίου θεωρείται ότι βοηθά στα συμπεράσματα μας για τη σταύρωση την εποχή της Κ.Δ. και του Χριστού ειδικότερα<ref>''"There is good evidence to suggest that to "stretch out the hands" would be readily recognized as alluding to crucifixion. In Barnabas 12:2-4...Moses stretching out his hands (εξέτεινεν τας χείρας...)...understood as prophetic of the crucifixion of Jesus...The specific phrase εκτείνω τας χείρας or εκπετάννυμι τας χείρας as an allusion to crucifixion seems to have become fixed in Christian usage, but there is evidence in pagan authors also that the posture referred to was associated with crucifixion (Epictetus 3.26.22: εκτείνας σεαυτόν ως οι εσταυρωμένοι; '''Seneca, De consol. ad Marc. 20.3: brachia patibulo explicuerunt'''...)"'' (''Aufstieg und Niedergang der romischen Welt'' (ANRW). Tl. II, Principat. Bd 26, 1 : Religion (Vorkonstantinisches Christentum : Neues Testament [Sachthemen] / Ed. Haase, Wolfgang. -Berlin : W. de Gruyter, 1992, σελ. 547)</ref> ονομάζει ''crux'' (σε μετάφραση ''"cross"''<ref>''The Anchor Bible Dictionary'', Doubleday, 1996, λήμμα: ''crucifixion'', Τόμος 1, σελ. 1207'' '''<big>*'''</big> Loeb Classical Library, De Consolatione, 20,3, transl. Basore, John W., London: William Heinemann, 1932 '''<big>*'''</big> L. Annaeus Seneca Troades, Atze Johannes Keulen, Lucius Annaeus Seneca, Brill Academic Publishers, 2001, σελ. 352</ref> ή ''"Σταυρός"''<ref>Aufstieg und Niedergang der romischen Welt, 3 Tle. in Einzelbdn., von Hildegard Temporini, Wolfgang Haase, Gruyter; Auflage: 1, 1982, σελ. 680 '''<big>*'''</big> Evans, C. A., "Word Biblical Commentary": Mark 8:27-16:20, Vol. 34B, σελ. 499, Dallas: Word, Incorporated, 2002 '''<big>*'''</big> ''Aufstieg Und Niedergang Der Romischen Welt (ANRW): Geschichte Und Kultur Roms Im Spiegel Der Neueren Forschung, Teil IΙ: Principat, Hildegard Temporini, Wolfgang Haase, Walter de Gruyter-Berlin-New York, 1992, σελ. 547''</ref>), είτε τον απλό πάσσαλο, είτε το σύνθετο σχήμα κάθετου-οριζόντιου πασσάλου. Κατ' αυτή την έννοια, και εφ' όσον "σταυρός" στην εποχή της [[w:Καινή Διαθήκη|Καινής Διαθήκης]] σήμαινε ένα όργανο εκτέλεσης με ή χωρίς προσθήκη οριζόντιας δοκού<ref>Dictionary of Paul and his letters, Hawthorne, G. F., Martin, R. P., & Reid, D. G., Downers Grove, Ill.: InterVarsity Press, 1993, σελ. 198: ''"the noun “cross”(stauros [...] the cross, with or without a crossbeam"''</ref> ο ευαγγελικός όρος "σταυρός" θα μπορούσε να αναφέρεται είτε στον κάθετο πάσσαλο (''Ιω. 19:19'') είτε στο σύνθετο σταυρικό σχήμα (π.χ. ''ειστήκεισαν δε παρά τω σταυρώ'', ''Ιω. 19:25'').
 
Ο εβραίος ιστορικός [[w:Ιώσηπος]], αναφερόμενος στα γεγονότα του [[w:70]] μ.Χ. επί Τίτου, φαίνεται να συμφωνεί με το πνεύμα του κειμένου του Σενέκα, και γράφει για ποικιλία μεθόδων σταύρωσης:<br>
:''"προβασανιζόμενοι του θανάτου πάσαν αικίαν '''ανεσταυρούντο''' του τείχους αντικρύ [...] προσήλουν δε οι στρατιώται δι οργήν και μίσος τους '''αλόντας άλλον άλλω σχήματι''' προς χλεύην"''.<br>
:(''Ιωσήπου, Ιουδαϊκός Πόλεμος, 5.449-451'')
Γραμμή 82:
Σύμφωνα με βιβλιογραφικές αναφορές, στην περίπτωση του ''σταυρού'' σχήματος '''Τ''', ή τις περιπτώσεις όπου ο Σταυρός είχε σχήμα όπου η κατακόρυφη κεραία ήταν μακρύτερη από την οριζόντια, το σχήμα το προσδιόριζε η θέση του ονομαζόμενου από τους Ρωμαίους, ''Patibulum'', της οριζόντιας δοκού δηλ. επάνω στην οποία τοποθετούσαν συνήθως το σώμα του μελλοθάνατου. Αν το ''patibulum'' υψωνόταν στην κορυφή του κάθετου πασσάλου, έδινε το σχήμα ''crux commissa'' ('''<big>Τ</big>''') ενώ αν καρφωνόταν λίγο χαμηλότερα, έδινε το σχήμα του ''crux immissa'' (<font size="4"> † </font>)<ref>The Cambridge Companion to Jesus, Cambridge University Press, 2001, σελ. 90-91 * The Anchor Bible Dictionary, New York-Doubleday, Vol. 1, Page 1207<br></ref>.
 
Γενικά, οι περιγραφές σταυρώσεων είναι σπάνιες, γεγονός που δεν προξενεί έκπληξη λόγω της ευρείας αποστροφής για τη συγκεκριμένη μέθοδο<ref>Boles, K. L. (1993). ''Galatians & Ephesians. The College Press NIV commentary'' (Ga 6:14). Joplin, Mo.: College Press.<br></ref>. Σύμφωνα με τον [[w:Κικέρων|Κικέρωνα]], ακόμη και η λέξη ''σταυρός'' (crux) ήταν απαγορευμένη στα μέλη μιας πολιτισμένης κοινωνίας (''Pro Rabirio, 16'').
 
Από τις πληροφορίες που σώζονται, γνωρίζουμε ότι πριν από τη σταύρωση οι Ρωμαίοι έγδυναν και μαστίγωναν τα θύματα τους σε δημόσιο χώρο. Κατόπιν, με τα χέρια προσαρτημένα επάνω στο ''patibulum'', υποχρεώνονταν να περάσουν μέσα από τους δρόμους των κατοικημένων περιοχών και κάτω από τη χλεύη των κατοίκων να οδηγηθούν στο σημείο όπου θα σταυρώνονταν.
Γραμμή 96:
:(''Plautus, Carbonaria, fragment 2'')
 
Με παρόμοιο τρόπο ο [[w:Διονύσιος Αλικαρνασσεύς]] (τέλη του 1ου αι. π.Χ. - αρχές του 1ου αι. μ.Χ.), ο ιστορικός που έζησε στη Ρώμη και κατέγραψε την λεγόμενη ''"Ρωμαϊκή αρχαιολογία"'' σε 20 βιβλία, περιγράφει και επιβεβαιώνει την πορεία εξευτελισμού όπως και τον τρόπο με τον οποίο σταύρωναν οι Ρωμαίοι:
 
:''"Ρωμαίος ουκ αφανής θεράποντα ίδιον επί τιμωρία θανάτου παραδούς τοις ομοδούλοις άγειν, ίνα δη περιφανής η τιμωρία του ανθρώπου γένηται, δι' αγοράς αυτόν εκέλευσε μαστιγούμενον έλκειν και ει τις άλλος ην της πόλεως τόπος επιφανής ήγούμενον της πομπής, ην έστελλε τω θεώ κατ' εκείνον τον καιρόν η πόλις. Οι δ' άγοντες τον θεράποντα επί την τιμωρίαν τας χείρας αποτείναντες αμφοτέρας και ξύλω προσδήσαντες παρά τα στέρνα τε και τους ώμους και μέχρι των καρπών διήκοντι παρηκολούθουν ξαίνοντες μάστιξι γυμνόν όντα."''<br>
:(''Ρωμαϊκή αρχαιολογία, 69.1-2'')
 
Στο παραπάνω κείμενο, ο ''Διονύσιος'', σύγχρονος του Ιησού, ονομάζει ''ξύλον'' (''ξύλω προσδήσαντες''), την οριζόντια δοκό που χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι στις σταυρώσεις τους, όπου έδεναν τα χέρια του θύματος (''χείρας αποτείναντες αμφοτέρας [...] προσδήσαντες''), για να το οδηγήσουν μαστιγούμενο, εν μέσω χλευασμών, στον τόπο της εκτέλεσης. Παρατηρούμε όμως ότι η λέξη ''ξύλον'' χρησιμοποιείται μέσα στην [[w:Καινή Διαθήκη]] εκτός άλλων, και για να προσδιορίσει τον ''σταυρό'' του Ιησού (π.χ. ''κρεμάσαντες επί ξύλου'' (''Πρ. 5:30 & 10:39''), ενώ η όλη διαδικασία που περιγράφεται στα Ευαγγέλια θυμίζει την αντίστοιχη ρωμαϊκή:
 
:'''''"εμπαίξαι και μαστιγώσαι"''''' (''Ματθ. 20:19'') και κατόπιν '''''"άρη τον σταυρόν αυτού"''''' (''Μάρκ. 15:21'') '''''"και σταυρώσαι"''''' (''Ματθ. 20:19'')<br>
Γραμμή 143:
:''"Eνω γνωρίζομεν τι ηννόουν οι αρχαίοι Έλληνες δια της λέξεως σταυρός, εν τούτοις δεν γνωρίζομεν πως ωνόμαζον τα γεωμετρικά εκείνα σχήματα τα οποία οι μεταγενέστεροι ονομάζομεν σταυρούς. Επιθυμούντες να...δείξωμεν την μεταξύ της, κατά τους αρχαίους Έλληνας, εννοίας του σταυρού και του κατά τους μεταγενεστέρους σχήματος του σταυρού...εκ των έργων του Λουκιανού...Ο Λουκιανός...επιτρέπει δια τής περιγραφής του βασανισμού του σώματος του Προμηθέως να υπονοήσωμεν το σχήμα του σταυρού, δια τό οποίον όμως δίδει στοιχεία ακριβή εις την «Δίκην των φωνηέντων», πληροφορών ότι είχε σχήμα Τ <ref>Γρατσέας Γ., "Σταυρός", Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια (ΘΗΕ), τόμ. 11, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1967, στ. 451-452</ref>...Κατά την εποχήν της Κ. Διαθήκης...ο σταυρός συνίστατο εκ δύο καθέτων ξύλων. Ταύτα ηδύναντο να έχουν σχήμα Ταυ, ήτοι Τ, ως επιτρέπει να συμπεράνωμεν η «Δίκη των φωνηέντων» του Λουκιανού, αλλά και η ερμηνεία ην δίδει ο Βαρνάβας...Θα δυνάμεθα να παρατηρήσωμεν ενταύθα ότι...οι προαναφερθέντες και ελληνιστί γράφοντες συγγραφείς δέν είχον έτερον ελληνικόν γράμμα, όπερ να απέδιδε πιστότερον το σχήμα του σταυρού."''<ref>ΘΗΕ, ό.π., στ. 458</ref>.
 
Οι ερευνητές έχουν καταλήξει πως η σημερινή έννοια του Σταυρού, έχει προέλθει από την Ρωμαϊκή λέξη Crux που περιέγραφε και σταυρούς με οριζόντια δοκό<ref>Aufstieg und Niedergang der romischen Welt, 3 Tle. in Einzelbdn., von Hildegard Temporini, Wolfgang Haase, Gruyter; Auflage: 1, 1982, σελ. 680</ref>. Αυτό έκανε άλλωστε και ο [[w:Ιώσηπος]] περιγράφοντας όλα τα εκτελεστικά όργανα των Ρωμαίων ως ''σταυρούς'' ανεξαρτήτου σχήματος<ref>''"the Roman procedure of crucifixion [...] included a flogging beforehand, with victims generally made to carry their own crossbeams to the location of their execution, where they were bound or nailed to the cross with arms extended, raised up, and, perhaps seated on a small wooden peg [...]. As we have seen with reference to Josephus' eyewitness account, however, this procedure was subject to wild variation."'' (''The Cambridge Companion to Jesus, Markus Bockmuehl, Cambridge University Press, 2001, σελ. 90-91'')</ref>.
 
Η ΚΔ για το εκτελεστικό όργανο των Ρωμαίων, χρησιμοποιεί δύο όρους: ''Σταυρός'' και ''Ξύλον''. Η λέξη ''σταυρός'' ήταν η ίδια ακριβώς που χρησιμοποιούσαν και για ολόκληρο το εκτελεστικό όργανο των Ρωμαίων, που περιελάμβανε και ένα οριζόντιο δοκάρι. Το οποίο οριζόντιο δοκάρι ο ''Διονύσιος Αλικαρνασσεύς'' αναφέρει ως ''Ξύλον''.
[[w:Εικόνα:Justus_Lipsius_De_cruce_istio.jpg|thumb|200px|right||[[w:Σταυρός#Τα σχέδια του Justus Lipsius και το σχήμα του Σταυρού|Justus Lipsius]]:,''"De cruce"''<br>'''Κατάρτιο''' ή '''Ιστίον''']]
 
Αυτό επιβεβαιώνουν και οι αναφορές που συναντάμε στην αρχαία γραμματεία, που αναφέρουν ως ''Σταυρούς'', σύνθετα σταυρικά σχήματα οριζόντιου και κάθετου άξονα, από τον 1ο αιώνα:
 
Ο φιλόσοφος [[w:Επίκτητος]], αναφέρει:
 
:''"εκδυσάμενος και εκτείνας σεαυτόν ως οι εσταυρωμένοι τρίβη ένθεν και ένθεν"''<ref>Στο Loeb Classical Library, London: William Heinemann, 1928, Vol. 2., Epictetus 3.26.22, transl. W.A. Oldfather, αποδίδεται ως ''"stretched out like men who have been crucified"''. Επίσης, η έκφραση αυτή χρησιμοποιείται στη βιβλιογραφία για να περιγράψει τη σταύρωση, γενικά, (όπως και συγκεκριμένα τη σταύρωση του Ιησού), επάνω στην οριζόντια δοκό του σταυρού με τα χέρια σε έκταση: ''A Month of Sundays, David T. Wilson, iUniverse, 2002, σελ. 144'' '''<big>*</big>''' ''The Day I Was Crucified, Gene Edwards, Destiny Image, Inc., 2004, σελ. 66'' '''<big>*</big>''' ''Christianity and Plurality, Richard J. Plantinga, Blackwell Publishing, 1999, σελ. 45'' '''<big>*</big>''' ''The Notebooks of Samuel Taylor Coleridge, Samuel Taylor Coleridge, Princeton University Press, Volume 5, σελ. 5605'' '''<big>*</big>''' βλέπε και '''''Aufstieg Und Niedergang Der Romischen Welt (ANRW): Geschichte Und Kultur Roms Im Spiegel Der Neueren Forschung, Teil IΙ: Principat, Hildegard Temporini, Wolfgang Haase, Walter de Gruyter-Berlin-New York, 1992, σελ. 547''''': ''"''"[...] there is evidence in pagan authors also that the posture referred to was associated with crucifixion (Epictetus 3.26.22: εκτείνας σεαυτόν ως οι εσταυρωμένοι) [...] the allusion is to the practice of binding of the outstretched arms of the criminal to the crossbeam, which he had then to carry to the place of execution."''</ref>
Γραμμή 160:
:(''Επ. Βαρνάβα 9.8b'')
 
Την ίδια περιγραφή για το σταυρό<ref>Αναφορά σε σύνθετο σχήμα με οριζόντια δοκό από τον Αρτεμίδωρο, στο William Arndt et al., ''A Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature'', 3rd ed., University of Chicago Press 2000, σελ. 941</ref> κάνει και ο εθνικός ''[[w:Αρτεμίδωρος Δαλδιανός]]'', ένας οιωνοσκόπος που συνέγραψε στα τέλη 2ου αιώνα μ.Χ. το έργο ''"Ονειροκριτικά"''. Στο πεντάτομο αυτό έργο, αναφέρει συνολικά 23 φορές τη λέξη ''σταυρός'' και κάνει λόγο για το σταυρικό σχήμα:
 
:''"κακούργος δε ών σταυρωθήσεται '''δια το ύψος και την των χειρών έκτασιν'''"''.<br>
Γραμμή 174:
:''"[...] το σταυρωθήναι εμιμήσαντο [...] κατανοήσατε γαρ πάντα τα έν τω κόσμω, ει άνευ του σχήματος τούτου διοικείται η κοινωνίαν έχειν δύναται. Θάλασσα μεν γάρ ου τέμνεται, ην μή τούτο το τρόπαιον, ο καλείται Ιστίον, έν τη νηί σώον μείνη'' [...] ''το δε ανθρώπειον σχήμα [...] τω ορθόν τε είναι και έκτασιν χειρών έχειν και εν τω προσώπω από του μετωπίου τεταμένον τον λεγόμενον μυξωτήρα φέρειν [...] και ουδέν άλλο δείκνυσιν ή το σχήμα τού σταυρού"''.<br>
:(''Ιουστίνος, Απολογία, 55.1-4'')
[[w:Εικόνα:Justus_Lipsius_De_cruce_man1.jpg|thumb|200px|left|[[w:Σταυρός#Τα σχέδια του Justus Lipsius και το σχήμα του Σταυρού|Justus Lipsius]]:''"De cruce"''<br>'''<small>τω ορθόν τε είναι και έκτασιν χειρών έχειν [...] και ουδέν άλλο δείκνυσιν ή το σχήμα τού σταυρού</small>''']]
Σύμφωνα με τα παραπάνω, η περιγραφή του ''σταυρού'' είναι πάντα βασισμένη στο μοτίβο ''οριζόντιος & κάθετος άξονας''. Το λεγόμενο ''ιστίο'' ή ''κατάρτιο'' στα πλοία της εποχής αποτελείται από ένα σύμπλεγμα κάθετης και οριζόντιας δοκού, στην οποία δένονταν τα πανιά. Επιπροσθέτως, ο ''Αρτεμίδωρος'' μας δηλώνει το σχήμα που είχε το ''κατάρτιο'' συνδέοντάς το με τον τρόπο σταύρωσης του ''Ονειροκριτικά, 1.76'' αλλά και ο ''Ιουστίνος'' αφού μας λέει πως το ''κατάρτιον/ιστίον'' είχε το σχήμα:
 
Γραμμή 190:
:(''Χαρίτων, περί Χαιρεαν και Καλλιροην'', 4.2.7, 1ος αι. π.Χ.;)
Ενώ, ο [[w:Πλούταρχος]] (50 – 120 μ.Χ.) αναφέρει κάτι παρόμοιο:
 
:''"έκαστος κακούργων εκφέρει τον αυτού σταυρόν"'' <br>
Γραμμή 201:
Έτσι, ''"η έκφρασις 'αίρω τον σταυρόν' είναι ειλημμένη από των συμβαινόντων κατά τας σταυρώσεις. Πλείσται όσαι πληροφορίαι μαρτυρούν ότι οι οδηγούμενοι εις τόπον τινά μαρτυρίου, προκειμένου να σταυρωθούν, ήσαν υποχρεωμένοι να αίρουν τον σταυρόν, επί του οποίου αργότερον θα προσηλούντο. Συγγραφεύς του Β' π.Χ. αιώνος πληροφορεί, ομιλών περί καταδίκων, ότι 'έκαστος αυτών τον σταυρόν έφερεν' (Χαρίτωνος, Τα κατά Χαιρέαν καί Καλλιρρόην...Κατά Πλούταρχον, έκαστος '...εκφέρει τον εαυτού σταυρόν'...Η έκφρασις του Ιησού 'αίρειν τον σταυρόν'...προϋποθέτει την γνώσιν των κατά τας σταυρώσεις γινομένων...κατά τους χρόνους της ρωμαϊκής κυριαρχίας..."''<ref>ΘΗΕ, τόμ. 11, στ. 456</ref>.
 
O [[w:Λουκιανός]] από τη Σαμόσατα (121–180 μ.Χ.), σοφιστής και συγγραφέας στα μέσα προς τέλη του 2ου μ.Χ. αιώνα μας παραδίδει μια μαρτυρία που ταιριάζει στην περίπτωση της σταύρωσης του Ιησού όπως περιγράφεται στα σχετικά χωρία της Καινής Διαθήκης:<br>
 
::''"προσηλώσας αυτό τω σταυρώ"'' (''Κολ. 2:14'') '''και''' ''"εν ταις χερσίν αυτού τον τύπον των ήλων"'' (''Ιωάν. 20:24'')<br>
Γραμμή 216:
===Η μαρτυρία της ''Επιστολής Βαρνάβα''===
 
Έναν σταυρό σε σχήμα '''Τ''' άλλωστε, μαρτυρά και η [[w:Απόκρυφα|απόκρυφη]] ''[[w:Επιστολή Βαρνάβα]]'' για τον Ιησού λίγα χρόνια μετά τη [[w:σταύρωση]] του, αφού το εύρος χρονολόγησης της ξεκινά από το 70 μ.Χ.<ref>''Barnabas, Epistle of'' > ''Author, Date and Place'', Ralph P. Martin and Peter H. Davids, ''Dictionary of the Later New Testament and Its Developments'', InterVarsity Press 2000)</ref> (καθώς ο συγγραφέας γνωρίζει τα της καταστροφής του ναού από τον ''Τίτο''), και θεωρείται ότι ο πυρήνας της (κεφ. 1-17) έχει γραφτεί μέσα στον 1ο αιώνα<ref>''"Επεξεργάσθηκαν το κείμενο δύο συντάκτες, ένας ιουδαιοχριστιανός ελληνιστής περί το 90-115 και ένας αντινομιστής γνωστικός περί το 130."'' (Παπαδόπουλος Γ. Στυλιανός, 'Πατρολογία', τόμ. Α', έκδ. 4η, Αθήνα 2000, σελ. 186)</ref>. Κατ' αυτό τον τρόπο, σε συνδυασμό με τη μαρτυρία του ''Σενέκα'' για τη λέξη ''crux'', παίρνουμε σημαντικές πληροφορίες για το γεγονός ότι, την εποχή του Ιησού η λέξη ''σταυρός'' παρουσίασε μεταβολή από την παλιά σημασία ως πάσσαλος:
 
:''Ότι δε ο σταυρός '''εν τω Τ''' ήμελλεν έχειν την χάριν, '''λέγει και τους ‘τριακόσιους’'''.''<br>
:(''Επ. Βαρνάβα 9.8b'')
 
Έτσι, το σχήμα του σταυρού του [[w:Ιησούς Χριστός|Ιησού]] προσδιορίζεται ως '''Τ''', το σχήμα που στην ελληνική αρίθμηση αντιστοιχεί στον αριθμό ''300''.
 
Η διδαχή της ''επιστολής Βαρνάβα'' παρόλο που δεν ανήκει στον [[w:Βιβλικός κανόνας|κανόνα]] της [[w:Καινή Διαθήκη|Καινής Διαθήκης]] λόγω συγκεκριμένων απόψεων, εντούτοις από την αρχή μέχρι το τέλος διηγείται και στηρίζεται στα γεγονότα της ζωής του Ιησού, όπως αυτά μας παραδίδονται από την [[w:Καινή Διαθήκη]], ξεκινώντας από τη διδασκαλία του, μέχρι τη Σταύρωση και την Ανάληψή του:
 
:* ''"Αλλά και '''σταυρωθείς έποτίζετο όξει καί χολή'''."''
Γραμμή 234:
::(''Επ. Βαρν. 15.9'')
 
Συνδέει έτσι η επιστολή, με έναν ξεκάθαρο τρόπο, τον Ιησού με τον Σταυρό του Γολγοθά και των [[w:Ευαγγέλιο|ευαγγελίων]], αφού ολόκληρο το κείμενο βασίζεται σε συγκεκριμένες παραθέσεις της [[w:Παλαιά Διαθήκη|Παλαιάς Διαθήκης]] που χρησιμοποιούν οι ευαγγελιστές και στην Καινή, όπως επίσης και σε αυτούσιες παραθέσεις των τριών [[w:Συνοπτικά Ευαγγέλια|συνοπτικών]] ευαγγελίων, [[w:Κατά Μάρκον Ευαγγέλιον|Μάρκου]], [[w:Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον|Ματθαίου]] και [[w:Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον|Λουκά]].
 
===Ο όρος ''Crux'' στην λατινική γραμματεία===
Γραμμή 281:
Είναι φανερό ότι, από τις πρώτες λατινικές μαρτυρίες μέχρι τα χρόνια του Ιησού αλλά και αργότερα, η έννοια του ''crux'' δεν σήμαινε σε καμμία περίπτωση μόνο τον απλό όρθιο πάσσαλο αλλά αναφερόταν και σε σύνθετα σχήματα όπου ονομαζόταν ''crux''=σταυρός εκείνο το όργανο το οποίο σχηματιζόταν από μία κάθετη δοκό που είχε προσαρμοσμένη επάνω της και μία οριζόντια (το ''patibulum'') με τον σταυρωμένο επάνω της.
 
:Μερικές φορές αναφέρεται ότι ο Ρωμαίος ιστορικός [[w:Τίτος Λίβιος]], σύγχρονος του Ιησού (59 π.Χ. – 17 μ.Χ.), που συνέγραψε το μεγάλο ιστορικό έργο ''Από κτίσεως της πόλεως'' (Ab urbe condita), χρησιμοποιούσε τον όρο ''crux'' εννοώντας μόνο τον πάσσαλο. Από τα σχετικά χωρία όμως που βλέπουμε παρακάτω, δεν εξάγεται το συμπέρασμα αυτό, αφού πουθενά δεν περιγράφεται το σχήμα του οργάνου<ref>Στο Loeb Classical Library, Livy 28,29,11, New York, N.Y.: Putnam, 1919-58, transl. Foster B.O.: μόνο το ''"palum"'' αποδίδεται ως ''"stake"'' (=παλούκι/πάσσαλος). Στο ίδιο έργο, πέντε εκφράσεις που περιέχουν τον όρο ''crucem/cruci'', στη μετάφραση αποδίδονται όχι ως ''stake'', αλλά με τον εξής τρόπο: '''[crucem sublato]'''=''crucified'' / '''[cruci adfigi]'''=''crucified'' / '''[crucem sublati]'''=''crucified'' / '''[crucibus adfixit]'''=''crucified'' / '''[crucem tolli]'''=''crucified''</ref>:
 
*''"virgisque caeso duce et ad reliquorum terrorem in '''crucem sublato'''"''
Γραμμή 383:
 
 
Επίσης ο [[w:Τάκιτος]] μας δίνει τη μαρτυρία ότι τη μέθοδο αυτή την χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι διαρκώς από τον 3ο π.Χ. μέχρι και τον 2ο μ.Χ. αιώνα:
 
:* Μαρτυρίες '''Τάκιτου 56 μ.Χ.-120 μ.Χ.)
Γραμμή 399:
===Η έννοια της λέξης ''"Ξύλον"''===
 
Στα επιχειρήματα που συνοψίζονται στην τοποθέτηση ότι ο σταυρός του Ιησού ήταν ένας απλός ''πάσσαλος του μαρτυρίου'', βρίσκεται και ο ισχυρισμός ότι η λέξη ''ξύλον'' που χρησιμοποιείται στην [[w:Καινή Διαθήκη]] αντί για τον ''σταυρό'' (π.χ. ''Πρ. 5:30''), δεν μπορεί να έχει άλλη έννοια, παρά μόνο αυτή του πασσάλου ή παλουκιού.
 
Καταρχάς, στην αρχαία γραμματεία η λέξη ''Ξύλον'' είχε πολλές σημασίες και τη χρησιμοποιούσαν για να περιγράψει:
Γραμμή 451:
Είναι λοιπόν φανερό ότι η ελληνική αυτή λέξη από τον 8ο αιώνα π.Χ. μέχρι και τον 2ο αιώνα μ.Χ., χρησιμοποιήθηκε με τόσους τρόπους που θα ήταν αδύνατο να επιμείνουμε ότι η λέξη αυτή σήμαινε απλά έναν πάσσαλο/δοκάρι.
 
Έχει όμως ενδιαφέρον να δούμε συνολικά και τις έννοιες που συναντάμε για τη λέξη αυτή στην [[w:Αγία Γραφή]]:
 
:Στην [[w:Παλαιά Διαθήκη]], η λέξη ''ξύλον'' έχει συχνά την έννοια του δένδρου. Για παράδειγμα, 40 φορές περίπου μέσα στην [[w:Πεντάτευχος|Πεντάτευχο]], σημαίνει ''δένδρο'' είτε πραγματικό, είτε ως σύμβολο του ''δένδρου της ζωής'' (π.χ. ''Γεν. 2:17'' & ''3:22''). Έχει όμως και άλλες σημασίες που θα δούμε πιο κάτω.
 
:Στην [[w:Καινή Διαθήκη]], οι έννοιες της λέξης ''ξύλο'' που συναντάμε περιλαμβάνουν:
 
* Μια '''γενική έννοια του υλικού ξύλου''', σε μορφή παροιμίας:
Γραμμή 479:
* ''καθελόντες από του ξύλου'' (''Πρ. 13:29)
 
Θα πρέπει να έχουμε υπόψην μας ότι η λέξη αυτή χρησιμοποιείται με σαφείς αναφορές στην [[w:Παλαιά Διαθήκη]], γεγονός που φαίνεται στο παρακάτω χωρίο όπου ο Απ. Παύλος λέει:
 
::''επικατάρατος πας ο κρεμάμενος επί ξύλου'' (''Γαλ. 3:13'')
Γραμμή 487:
::''κεκατηραμένος υπό Θεού πας κρεμάμενος επι ξύλου'' (''Δευτ. 21:22-23'')
 
Η λέξη ''ξύλον'' όμως, στη [[w:Μετάφραση των Εβδομήκοντα]], δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι υποννοεί κάποιο συγκεκριμένο σχήμα, αφού χρησιμοποιείται με πολλές σημασίες και μπορεί να εννοεί:
 
* Το '''λατρευτικό ξύλινο είδωλο''':
Γραμμή 501:
::''"εντείλωμαι τη ακρίδι καταφαγείν το ξύλον"'' (''Β' Χρ. 7:13'')
 
* Το '''ξύλινο πλεούμενο σκάφος''' [του Νώε]<ref>''Harper's Bible commentary'', Harper & Row: San Francisco, 1996, σχόλιο στο ''Wis. 10:4'': ''"Wisdom. A poetic image identifies her as the “pilot” of Noah’s ark"''.<br>Επίσης στη [[w:Η Αγία Γραφή, Μετάφραση από τα Πρωτότυπα Κείμενα|μετάφραση της Ελληνικής Βιβλικής Εταιρείας]] η απόδοση του χωρίου είναι: ''"οδήγησε το δίκαιο άνθρωπο να επιπλεύσει πάνω στα νερά μ' ένα ευτελές ξύλινο σκάφος"'' και στην υποσημείωση ''θ'' γράφει: ''"Οι στ. 3-4 περιγράφουν με συντομία την ιστορία του Κάιν και του Νώε"''.<br></ref>
 
::''"κατακλυζομένην γήν πάλιν διέσωσε σοφία, δι’ ευτελούς ξύλου τον δίκαιον"'' (''Σολ. 10:4'')
Γραμμή 509:
::''"έθετο δε εν ξύλω τον πόδα μου"'' (''Ιώβ 33:11'')
 
Όλα τα παραπάνω δείχνουν ότι, από τις ποικίλες έννοιες της λέξης ''ξύλο'' μέσα στις Γραφές αλλά και στην ελληνική γραμματεία, προκύπτει ότι δεν ήταν έννοια μονόσημη, ενώ με βάση τις ερμηνείες που της δίνονται, η λέξη αυτή θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί γενικά για κάθετι που ήταν κατασκευασμένο από ξύλο είτε ως απλή είτε ως σύνθετη κατασκευή. Κάτι τέτοιο δεν αποκλείει και τον ξύλινο σταυρό του [[w:Ιησούς Χριστός|Ιησού]] σε μορφή <big>'''T'''</big>, μια που το σχήμα αυτό επιβεβαιώνουν άλλωστε τόσες εξωτερικές μαρτυρίες χριστιανών ή εθνικών<ref>Aufstieg Und Niedergang Der Romischen Welt (ANRW): Geschichte Und Kultur Roms Im Spiegel Der Neueren Forschung, Teil IΙ: Principat, Hildegard Temporini, Wolfgang Haase, Walter de Gruyter-Berlin-New York, 1992, σελ. 547</ref>, αιώνες πριν από τον [[w:Μέγας Κωνσταντίνος|Μ. Κωνσταντίνο]] που υποτίθεται ότι εισήγαγε το σχήμα αυτό.
 
Επίσης δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και τις μαρτυρίες του ''Σενέκα'' (''Επιστολή 101, 12-14'') ή του ''Διοδώρου Αλικαρνασσέως'' (''Ρωμαϊκή αρχαιολογία, 69.1-2'') όπου με τη λέξη ''ξύλον'' προσδιορίζουν το ρωμαϊκό patibublum, το οποίο χαρακτηρίζεται από τις αρχαίες πηγές και τα λεξικά ως συνώνυμο του ''σταυρού''.
Γραμμή 523:
:''"Εξέτεινα τα χέρια μου και αγίασα τον Κύριο. Γιατί η επέκταση/άνοιγμα των χεριών μου, είναι το σημείο Του. Και η έκταση μου είναι ο Σταυρός".
 
Το ενδιαφέρον σημείο είναι ότι στα συριακά, η λέξη που χρησιμοποιείται για τον μεταφρασμένο όρο ''Σταυρός'', είναι ίδια με τη λέξη ''Δένδρο'', η οποία όμως λέξη στη συριακή γραμματεία χρησιμοποιείται για τον σταυρό του [[w:Ιησούς Χριστός|Ιησού]]. Έτσι, εκτός από την έμμεση αναφορά στο σχήμα του σταυρού (αφού το σημείο το σταυρού δημιουργείται όταν βρισκόμαστε με τα χέρια σε έκταση) μας δίνεται ακόμη μία μαρτυρία σύνδεσης των βιβλικών όρων '''''σταυρός=δένδρο-ξύλο''''' μέσα στο ελληνορωμαϊκό περιβάλλον.
 
===Τα σχέδια του ''Justus Lipsius'' και το σχήμα του Σταυρού===
 
Ανάμεσα στα έργα του Φλαμανδού λόγιου, λατινιστή και ουμανιστή ''Γιούστους Λίψιους'' (''Justus Lipsius'' 1547-1606), υπήρξαν και δύο μελέτες που αφορούσαν [[w:Εικόνα:Lipsius_simplex.jpg|thumb|200px|right|Justus Lipsius,''"De cruce"'', σταύρωση σε πάσσαλο]]κάποιες μάλλον αποκρουστικές συνήθειες της αρχαιότητας: η μία είχε ως θέμα τις μονομαχίες στα αμφιθέατρα της Ρώμης και η άλλη, τη σταύρωση, την πιο αποκρουστική μέθοδο θανάτωσης του αρχαίου κόσμου. Η ιστορική μονογραφία του με θέμα τον σταυρό, έργο του 1593, είχε τον τίτλο ''De cruce'' (Στο σταυρό), και περιελάμβανε τρία βιβλία, ''Liber Primus'', ''Secundus'' και ''Tres'' όπου παρουσίαζε κείμενα και σχέδια που αφορούσαν στο σταυρικό θάνατο και το σταυρό με όλες τις διαφορετικές μορφές που είχε στην αρχαιότητα.
 
:Στο προσκήνιο το έργο αυτό ήρθε καθώς σχετίστηκε με την επιχειρηματολογία του σχήματος του σταυρού. Σε ένα σχέδιο που βρίσκεται στη σελίδα 647 του ''Liber Primus'', έχει ενδιαφέρον η απεικόνιση ενός εκτελεστικού οργάνου που αποτελείται από έναν απλό όρθιο πάσσαλο (''crux simplex''). Η εικόνα αυτή κυκλοφόρησε αφήνοντας τη λανθασμένη εντύπωση ότι αυτός ήταν ο σταυρός που ο ''Lipsius'' θεωρούσε πως σταυρώθηκε ο Ιησούς<ref>M. James Penton, ''Apocalypse Delayed: The Story of Jehovah's Witnesses'', University of Toronto Press 1997, σελ. 372</ref>.
 
Πάντως, στην απεικόνιση της εκτελεστικής αυτής μεθόδου, τα ενωμένα πάνω από το κεφάλι χέρια του θύματος καρφώνονται με ένα μόνο καρφί. Καθώς πολύ συχνά επικαλούνται αυτό το σχέδιο υποστηρικτές της άποψης ότι: ''σταυρός Ιησού=πάσσαλος'', ο τρόπος σταύρωσης που εικονίζεται εκεί, έρχεται σε αντίθεση με την [[w:Ευαγγέλιο|ευαγγελική]] μαρτυρία:<br>
:''"ο δε είπεν αυτοίς. εάν μη ίδω εν ταις χερσίν αυτού τον τύπον των ήλων ..."'' (''Ιω. 20:24'')
 
όπου σαφώς στη φράση αυτή αναφέρονται σημάδια από '''''καρφιά''''' (πληθ.) στα χέρια, ενώ σύμφωνα με το σχέδιο του ''Lipsius'', θα χρειαζόταν ένα μόνο καρφί.
 
:Επίσης η μαρτυρία του ''Ματθ. 27:36-37'': ''"επέθηκαν '''επάνω της κεφαλής αυτού''' την αιτίαν αυτού γεγραμμένην. ούτος εστιν Ιησούς ο βασιλεύς των Ιουδαίων"'', [[w:Εικόνα:Lipsius_jesus.jpg|thumb|180px|left|''"De cruce"'', σελ. 47<br>'''Ο σταυρός του Ιησού κατά''' '''''Justus Lipsius''''']]δεν ταιριάζει στην περιγραφή αυτή καθώς δεν υπάρχει χώρος επάνω από το κεφάλι του σταυρωμένου για την τοποθέτηση μίας επιγραφής που θα έκανε ορατό στους θεατές τον λόγο της σταύρωσής του. Έτσι, η περιγραφή κανονικά θα έπρεπε να αναφέρει '''''επάνω από τα χέρια του''''' ώστε το κείμενο να απεικονίζει την ακριβή εικόνα.
 
Εξάλλου, στο έργο του αυτό ο συγγραφέας παρουσιάζει ποικιλία από σταυρικά σχέδια σε σχήμα '''Χ''' (''crux decussata''), σε σχήμα '''Τ''' (''crux commissa''), πασσάλους και διάφορα άλλα, ενώ στη σελίδα 47 του ''Liber Secundus'' αυτής της έκδοσης, ο Lipsius παρουσιάζει τον σταυρό που κατά την αντίληψη του σταυρώθηκε ο Ιησούς και απεικονίζει εκεί ένα σχέδιο εσταυρωμένου σε crux immissa ([<font size="4"> † </font>]), το οποίο συνοδεύει από αναφορές στον Ειρηναίο και τον Τερτυλλιανό και τις μαρτυρίες τους για τον σταυρό του Ιησού<ref>Samuel J. Andrews, ''The Life of Our Lord upon the Earth'', Charles Scribner's Sons, 1900, σελ. 550<br></ref>.
Γραμμή 547:
===Οι αρχαίες μαρτυρίες για το σχήμα και τη θεολογία του Σταυρού του Ιησού Χριστού===
 
Έτσι, είναι σημαντικό να βρεθούν και να συγκεντρωθούν όλες εκείνες οι μαρτυρίες από τους πρώτους αιώνες και τουλάχιστον πριν τον [[w:Μέγας Κωνσταντίνος|Μ. Κωνσταντίνο]], όπου να προσδιορίζεται σε τι σχήματος εκτελεστικό όργανο σταυρώθηκε ο Ιησούς.
 
Οι πηγές αυτές είναι πράγματι αρκετές και προσδιορίζουν όχι μόνο το σχήμα του Σταυρού του Ιησού, αλλά και την σπουδαία θεολογική αξία και τιμή που από πολύ νωρίς η αρχαία εκκλησία έδινε στο σχήμα αυτό. Με χρονολογική σειρά οι μαρτυρίες των αρχαίων κειμένων για το σχήμα του σταυρού του Ιησού προέρχονται από τις παρακάτω χριστιανικές και εξωχριστιανικές πηγές που θα αναφερθούν αναλυτικά:
 
:* '''''Ευαγγέλια''''' (1ος αιώνας) [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Τα Ευαγγέλια για το σχήμα του σταυρού (1ος αιώνας)|<small>μετάβαση</small>]]<br>
:* '''''Επιστολή Βαρνάβα''''' (τέλη 1ου έως αρχές 2ου αιώνα, από το 70-130 μ.Χ.) [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Η μαρτυρία της "Επιστολής Βαρνάβα" (70-130 μ.Χ.)|<small>μετάβαση</small>]]<br>
:* '''''Ωδές Σολομώντος''''' (τέλη 1ου έως τέλη 2ου αιώνα μ.Χ.) [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Ωδές Σολομώντος (τέλη 1ου έως τέλη 2ου αιώνα μ.Χ.)|<small>μετάβαση</small>]]<br>
:* '''''Ιουστίνος''''' (μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ.) [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Η μαρτυρία του Ιουστίνου (μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ.)|<small>μετάβαση</small>]]<br>
:* '''''Σιβυλλικοί χρησμοί''''' (2ος έως 3ος αιώνας μ.Χ.) [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Σιβυλλικοί χρησμοί (2ος-3ος αιώνας μ.Χ.)|<small>μετάβαση</small>]]<br>
:* '''''Κέλσος''''' (μέσα προς τέλη του 2ου αιώνα μ.Χ.) [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Οι μαρτυρίες Κέλσου-Λουκιανού-Ωριγένη|<small>μετάβαση</small>]]<br>
:* '''''Πράξεις Πέτρου''''' (τέλη του 2ου αιώνα μ.Χ.) [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Η μαρτυρία στις "Πράξεις Πέτρου" (τέλη του 2ου αιώνα μ.Χ.)|<small>μετάβαση</small>]]<br>
:* '''''Ειρηναίος''''' (τέλη του 2ου αιώνα μ.Χ.) [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Η μαρτυρία Ειρηναίου (τέλη του 2ου αιώνα μ.Χ.)|<small>μετάβαση</small>]]<br>
:* '''''Λουκιανός''''' (τέλη του 2ου αιώνα μ.Χ.) [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Οι μαρτυρίες Κέλσου-Λουκιανού-Ωριγένη|<small>μετάβαση</small>]]<br>
:* '''''Ιππόλυτος''''' (τέλη 2ου, αρχές 3ου αιώνα μ.Χ.) [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Η μαρτυρία του Ιππολύτου (τέλη 2ου, αρχές 3ου αιώνα μ.Χ.)|<small>μετάβαση</small>]]<br>
:* '''''Μινούκιος Φήλιξ Μάρκος''''' (αρχές 3ου αιώνα μ.Χ.) [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Ο Μινούκιος Φήλιξ Μάρκος για το σχήμα του σταυρού (αρχές 3ου αιώνα μ.Χ.)|<small>μετάβαση</small>]]<br>
:* '''''Τερτυλλιανός''''' (αρχές 3ου αιώνα μ.Χ.) [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Η μαρτυρία του Τερτυλλιανού (αρχές 3ου αιώνα μ.Χ.)|<small>μετάβαση</small>]]<br>
:* '''''Ωριγένης''''' (αρχές 3ου αιώνα μ.Χ.) [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Οι μαρτυρίες Κέλσου-Λουκιανού-Ωριγένη|<small>μετάβαση</small>]]<br>
 
Ας δούμε αναλυτικά όλες τις αρχαίες μαρτυρίες για το σχήμα του σταυρού του Ιησού:
Γραμμή 582:
:''"όταν δε γηράσης, '''εκτενείς τας χείρας σου''', και άλλος σε ζώσει, και οίσει όπου ου θέλεις. '''τούτο δε είπε σημαίνων ποίω θανάτω δοξάσει τον Θεόν'''"''.
 
Στο χωρίο αυτό ο Ιησούς, αναφέρεται στον μελλοντικό θάνατο του Πέτρου. Σύμφωνα με την παράδοση της Ορθόδοξης εκκλησίας, ο Πέτρος μαρτύρησε με σταυρικό θάνατο το 67 μ.Χ. στη [[w:Ρώμη]] επί [[w:Νέρων|Νέρωνα]]. Η έκφραση ''"σημαίνων ποίω θανάτω"'' μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το ''"εκτενείς τας χείρας σου"'' αναφέρεται σε τρόπο/μέθοδο εκτέλεσης. Καθώς το '''εκτείνω''' σημαίνει '''"απλώνω προς τα έξω"''', '''"έχω''' [τα χέρια μου] '''σε έκταση"''', η αναφορά θυμίζει τη ρωμαϊκή σταύρωση με patibulum σύμφωνα με αρκετούς μελετητές<ref>Σχετικά με το χωρίο αυτό αναφέρουν:<br>* Early Church History, Verlyn Verbrugge, John H Sailhamer, 1998, Zondervan, σελ. 89: '''"John [...] also hints that Peter's death came by crucifixion (John 21:18—19)"''' * A Risen Christ in Eastertime: Essays on the Gospel Narratives of the Resurrection, Raymond Edward Brown, Liturgical Press, 1991, σελ. 93: '''"Perhaps more specifically it is a reference to Peter's crucifixion"''' * The new American commentary, Vol. 25B: John 12-21, σελ. 338: '''"early in the twentieth century Bauer had already argued that it was a fitting description of the ancient custom of crucifixion. Hengel confirmed that this statement was an accurate description of the ancient tortuous execution procedure of crucifixion"''' * Exploring Ephesians & Philippians: An Expository Commentary, John Phillip, Kregel Academic & Professional, 2002, σελ. 138:'''"Peter never forgot that scene by the lakeside (compare John 21:18-19) [...] plunged into the depression of unbelief by the tragedy of the crucifixion"''' * Life of Peter, Frederick Brotherton Meyer, YWAM Publishing, 1996, σελ. 175: '''"and carry thee whither thou wouldest not" (John 21:18). But he was not old. His power was yet in its maturity, and death by crucifixion"''' * The Open Bible, (Jn 21:19), Thomas Nelson Publishers, 1997: '''"stretch out your hands: Jesus’ prediction was fulfilled when Peter was crucified"''' * KJV Bible commentary, Nashville: Thomas Nelson, 1994, σελ. 2124: '''"This language could refer to crucifixion"''' * Life application Bible commentary, John, Tyndale House, 1993, σελ. 408: '''"Jesus used a proverbial statement about old age to depict Peter’s death, which was by crucifixion"''' * Eusebius of Caesarea Against Paganism, Arieh Kofsky, Brill Academic Publishers, 2000, σελ. 298: '''"Jesus also predicted the crucifixion of Peter (John 13:36; 21:18-19)"''' * The Wycliffe Bible commentary: New Testament (Jn 21:18), 1962: '''"Stretch forth thy hands. Suitable language for crucifixion"'''<br></ref>. [[w:Σταυρός#Οι αρχαίες μαρτυρίες για το σχήμα και τη θεολογία του Σταυρού του Ιησού Χριστού|<small>επιστροφή</small>]]
 
====Η μαρτυρία της ''"Επιστολής Βαρνάβα"'' (70-130 μ.Χ.)====
Γραμμή 589:
:(''Επ. Βαρνάβα 9.8b'')
 
Εδώ, ξεκάθαρα αναφέρεται το σχήμα '''Τ''' ως το σχήμα του Σταυρού, και επιβεβαιώνει αυτό για δεύτερη φορά όταν αναφέρει πως το σχήμα του Σταυρού ''"λέγει και τους 300"'' όπου το συνδέει με το ελληνικό αριθμητικό '''τ’''' που αντιστοιχεί στον αριθμό 300 (περισσότερες λεπτομέρειες αναλύθηκαν [[w:Σταυρός#Η μαρτυρία της Επιστολής Βαρνάβα|νωρίτερα]]).
 
:'''''β)''''' ''"λέγει εις την καρδίαν Μωϋσέως το πνεύμα, '''ίνα ποίηση τύπον σταυρού''' [...] Τίθησιν ούν Μωυσής εν έφ' εν όπλον έν μέσω της πυγμής, '''και σταθείς υψηλότερος πάντων εξέτεινεν τας χείρας''', και ούτως πάλιν ενίκα ό Ισραήλ. Είτα, οπόταν καθείλεν, πάλιν έθανατούντο."''<br>
:(''Επ. Βαρνάβα 12.2-3'')
 
Η μαρτυρία αυτή μας δείχνει ότι σχηματίζουμε το σχήμα του Σταυρού όταν σταθούμε με τα χέρια μας σε έκταση. Επίσης το απόσπασμα φανερώνει ότι ο Σταυρός ήταν σύμβολο που έδειχνε την εύνοια του Θεού. Όταν ο Μωϋσής εξέτεινε τα χέρια του σχηματίζοντας σταυρό, νικούσε ο Ισραήλ ενώ όταν τα κατέβαζε τους θανάτωναν και πάλι. [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Οι αρχαίες μαρτυρίες για το σχήμα και τη θεολογία του Σταυρού του Ιησού Χριστού|<small>επιστροφή</small>]]
 
====Ωδές Σολομώντος (τέλη 1ου έως τέλη 2ου αιώνα μ.Χ.)====
Γραμμή 601:
:(''Ωδές Σολομώντος, 27'')
 
Στην ωδή αρ. 27, συναντάμε την αναφορά στο σχήμα του σταυρού που δημιουργείται όταν βρισκόμαστε με τα χέρια μας σε έκταση. Ο συγγραφέας όχι μόνο δεν αισθάνεται ότι προσβάλει τον Θεό, αλλά αντίθετα τον αγιάζει και τον θεωρεί ''σημείο του''. [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Οι αρχαίες μαρτυρίες για το σχήμα και τη θεολογία του Σταυρού του Ιησού Χριστού|<small>επιστροφή</small>]]
 
====Η μαρτυρία του Ιουστίνου (μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ.)====
 
Ο εκκλησιαστικός συγγραφέας και απολογητής [[w:Ιουστίνος]] γράφει:
 
:'''''α)''''' ''"Μωυσής ηύχετο τώ θεώ '''τάς χείρας εκατέρως έκπετάσας''', '''Ώρ δε και Ααρών υπεβάσταζον''' αυτάς πανήμαρ, '''ίνα μη κοπωθέντος αυτού χαλασθώσιν'''. ει γαρ ένεδεδώκει τι '''του σχήματος τούτου του τον σταυρόν μιμούμενου''', ώς γέγραπται εν ταις Μωυσέως γραφαΐς: ό λαός ήττάτο: ει δε έν τή τάξει έμενε ταύτη, Άμαλήκ ενικάτο τοσούτον, και ισχύων '''δια του σταυρού ίσχυεν'''."''<br>
Γραμμή 615:
:(''Ιουστίνος, Απολογία, 55.1-4'')
 
Εκτός από τις περιγραφές το σχήματος του Σταυρού που αναλύθηκαν νωρίτερα, το σύμβολο αυτό θεωρείται ''μέγιστον σύμβολον της ισχύος και αρχής'' και όχι κάτι που γεννά αποστροφή. [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Οι αρχαίες μαρτυρίες για το σχήμα και τη θεολογία του Σταυρού του Ιησού Χριστού|<small>επιστροφή</small>]]
 
====Σιβυλλικοί χρησμοί (2ος-3ος αιώνας μ.Χ.)====
 
Οι ''Σιβυλλικοί χρησμοί'' είναι [[w:απόκρυφα]] αποκαλυπτικά κείμενα που περιέχονται σε 14 συνολικά βιβλία. Από αυτά, στα βιβλία 6 & 7 περιέχονται πρωτότυπα χριστιανικά κείμενα που ήταν γνωστά στον Λακτάντιο στα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ.<ref>The Anchor Bible Dictionary, New York-Doubleday, Vol. 6, σελ. 5<br></ref>, ενώ στο βιβλίο 8, περιέχονται χριστιανικές διασκευές ιουδαϊκών χρησμών<ref>ό.π., σελ. 4<br></ref> που χρονολογούνται στον 2ο μ.Χ. αιώνα. Μέσα στα κείμενα αυτά αναφέρεται:
 
:''"ώ ξύλον ώ μακαριστόν, έφ' ου θεός έξετανύσθη"''
:(''Συβιλ. Χρ. 6.26'')
 
Σε όλη την έκταση των σιβυλλικών χρησμών που σήμερα γνωρίζουμε ότι γράφτηκαν από χριστιανούς, η θεματολογία αφορά στο χριστολογικό περιεχόμενο των ευαγγελίων. Η λέξη ''ξύλον'' αφορά το σταυρικό όργανο στο οποίο θανατώθηκε ο Ιησούς, ο οποίος ονομάζεται επανειλημμένα μέσα στα κείμενα ως Θεός, Σωτήρας, γεννημένος εκ παρθένου. Έτσι, η αναφορά αυτή είναι μια περιγραφή του σταυρικού του θανάτου στο ''ξύλο'' επάνω στο οποίο ''εκτάθηκε'' όταν θανατώθηκε. Το ''ξύλο'', η λέξη που σχετίζεται στην Καινή Διαθήκη με το σταυρό, δεν απαξιώνεται αλλά χαρακτηρίζεται ''μακαριστόν''. [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Οι αρχαίες μαρτυρίες για το σχήμα και τη θεολογία του Σταυρού του Ιησού Χριστού|<small>επιστροφή</small>]]
 
====Οι μαρτυρίες Κέλσου-Λουκιανού-Ωριγένη====
 
Ο Κέλσος έγραψε περίπου το 170-180 μ.Χ. ένα αντιχριστιανικό έργο που ονομάζεται ''"Αληθής λόγος"'' και ο [[w:Ωριγένης]] μετά από λίγες δεκαετίες, στις αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ. απάντησε πρόταση-πρόταση στα επιχειρήματα του Κέλσου με το απολογητικό του έργο ''"Κατά Κέλσου"''. Εξαιτίας αυτού, μας σώζονται σήμερα τα 3/4 από το έργο του Κέλσου παρόλο που το πρωτότυπο έχει χαθεί.
 
Όπως λοιπόν σώζει ο Ωριγένης, ο [[w:Κέλσος]] μέσα στο έργο του αναφέρει σε διάφορα σημεία την εκτέλεση του [[w:Ιησούς Χριστός|Ιησού]] ως Ανασκολοπισμό:
 
:''"Είτα φησιν ο Κέλσος: '''Τι φησι και ανασκολοπιζομένου του σώματος;'''"''<br>
Γραμμή 669:
:* Ο δήμιος κάρφωνε με σφυρί τα σε έκταση χέρια του καταδικασμένου επάνω στο σταυρό
 
Έτσι, ο ανασκολοπισμός του Ιησού που αναφέρει ο [[w:Κέλσος]], ο [[w:Λουκιανός]] και ο [[w:Ωριγένης]], είχε την ίδια έννοια με την ''σταύρωση'' που μας αναφέρει ο Λουκιανός και ο Ωριγένης<ref>Aufstieg und Niedergang der romischen Welt, 3 Tle. in Einzelbdn., von Hildegard Temporini, Wolfgang Haase, Gruyter; Auflage: 1, 1982, σελ. 680</ref> και μάλιστα έγινε σε σταυρό με σχήμα '''Τ'''.
 
Άρα, είτε ο Ιησούς πούμε ότι σταυρώθηκε, είτε πούμε ότι ανασκολοπίσθηκε, αυτό έγινε ως εξής:
Γραμμή 675:
:Αφού πρώτα τοποθετήθηκε σε ένα σταυρό με σχήμα '''Τ''' με τα χέρια ανοιχτά και σε έκταση, καρφώθηκε επάνω στο ξύλινο αυτό όργανο με τη βοήθεια σφυριού.
 
Τελικά, ο συνδυασμός όλων των μαρτυριών μας δίνει μια σημαντική εξωχριστιανική μαρτυρία που μαζί με τις χριστιανικές μας δίνουν καθαρά ποιο ήταν το σχήμα του Σταυρού πολύ πριν την έλευση του Μ. Κωνσταντίνου. [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Οι αρχαίες μαρτυρίες για το σχήμα και τη θεολογία του Σταυρού του Ιησού Χριστού|<small>επιστροφή</small>]]
 
====Η μαρτυρία στις ''"Πράξεις Πέτρου"'' (τέλη του 2ου αιώνα μ.Χ.)====
 
''Πράξεις Πέτρου'' ονομάζεται το [[w:Απόκρυφα|απόκρυφο]] χριστιανικό κείμενο που γράφτηκε στη Ρώμη ή τη Μικρασία, στο τέλος του 2ου αι. μ.Χ. (πιθανόν μεταξύ 180 και 190). Σε κάποιο σημείο του, γίνεται μια σαφής αναφορά στο σχήμα του σταυρού:
 
:''"Ίνα λόγος ή τούτο '''το ορθόν ξύλον, εφ' ω εσταύρωμαι''': ήχος δε '''το πλάγιον''' έστιν, ανθρώπου φύσις: '''ο δε ήλος ο συνεχών έπι τω ορθώ ξύλω το πλάγιον κατά μέσου''', η επιστροφή και η μετάνοια του άνθρωπου."''
:(''Πράξεις Πέτρου, 38'')
 
Στο κείμενο αυτό, ο συγγραφέας αναφέρεται διαρκώς στη διδασκαλία, το πάθος και τον σταυρό του Ιησού ως γεγονότα ιστορικά. Έτσι, εκτός από την περιγραφή του σταυρού ως οργάνου που αποτελείται από έναν κάθετο και έναν οριζόντιο ξύλινο άξονα, ο ίδιος ο σταυρός αντί για αρνητικά αισθήματα, χρησιμοποιείται ως ένα σύμβολο μετανοίας και επιστροφής του ανθρώπου στον Θεό. [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Οι αρχαίες μαρτυρίες για το σχήμα και τη θεολογία του Σταυρού του Ιησού Χριστού|<small>επιστροφή</small>]]
 
====Η μαρτυρία Ειρηναίου (τέλη του 2ου αιώνα μ.Χ.)====
Γραμμή 696:
 
:''"Το ίδιο το σχήμα του Σταυρού, διαθέτει πέντε άκρα: δύο κατά μήκος, δύο κατά πλάτος, και ένα στο κέντρο του, επάνω στο οποίο ευρίσκεται εκείνος που είναι καθηλωμένος με τα καρφιά."''
:(''Κατά αιρέσεων , ΙΙ, 24.4'') [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Οι αρχαίες μαρτυρίες για το σχήμα και τη θεολογία του Σταυρού του Ιησού Χριστού|<small>επιστροφή</small>]]
 
====Η μαρτυρία του Ιππολύτου (τέλη 2ου, αρχές 3ου αιώνα μ.Χ.)====
 
Ο [[w:Ιππόλυτος]], ένας από τους σημαντικότερους εκκλησιαστικούς συγγραφείς, μαθητής του Ειρηναίου και φίλος του Ωριγένη γράφει στα τέλη του 2ου αιώνα μ.Χ.:
 
:''"Τo μεν ενδύσασθαι αυτόν την στολήν, σημαίνει ως έμελλεν ο λόγος την σάρκα ενδύσεσθαι, το δε περιθείναι τα δέρματα των ερίφων περί τους βραχίονας αυτού, δηλοί ότι τας πάντων ημών αμαρτίας αυτός ανέλαβεν, '''εν τω σταυρω τας χείρας και τους βραχίονας εκπετάσας'''."''<br>
:(''Ιππόλυτος, "Υπόμνημα εις τας ευλογίας του Ισαάκ και του Ιακώβ", 20'') [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Οι αρχαίες μαρτυρίες για το σχήμα και τη θεολογία του Σταυρού του Ιησού Χριστού|<small>επιστροφή</small>]]
 
Μας δίνει έτσι μία ακόμη μαρτυρία για το σχήμα του σταυρού.
 
====Ο Μινούκιος Φήλιξ Μάρκος για το σχήμα του σταυρού (αρχές 3ου αιώνα μ.Χ.)====
[[w:Εικόνα:Justus_Lipsius_sails_oars.jpg |thumb|200px|right|'''[[w:Σταυρός#Τα σχέδια του Justus Lipsius και το σχήμα του Σταυρού|J.Lipsius]]''': πλοίο με φουσκωμένα τα πανιά και τα κουπιά εκτεταμένα]]
Ο Μινούκιος Φήλιξ ήταν λατίνος συγγραφέας αφρικανικής καταγωγής. Στον διάλογό του ''Octavius'', ένας νεοφώτιστος στον χριστιανισμό, ο Οκτάβιος, ανασκευάζει τις αντιρρήσεις του ειδωλολάτρη Καικιλίου, και καταρρίπτει με ηρεμία τις κατηγορίες εναντίον των χριστιανών. Μέσα στα κείμενα του, βρίσκουμε και αναφορές στο σχήμα του σταυρού:
 
[[w:Εικόνα:Justus_Lipsius_yoke.jpg|thumb|50px|left|'''[[w:Σταυρός#Τα σχέδια του Justus Lipsius και το σχήμα του Σταυρού|J.Lipsius]]''':<br>Στρατ.<br>έμβλημα]]''"We assuredly see the sign of a cross, naturally, in the ship when it is carried along with swelling sails, when it glides forward with expanded oars; and when the military yoke is lifted up, it is the sign of a cross; and when a man adores God with a pure mind, with hands outstretched. Thus the sign of the cross either is sustained by a natural reason<ref>Αγγλικό κείμενο από: ''The Ante-Nicene Fathers Vol. IV: translations of the writings of the Fathers down to A.D. 325'', Roberts-Donaldson, Eerdmans publishing company, 1997, σελ. 395<br></ref>"''<br>
:(''Octavius, 29'')
 
Γραμμή 717:
 
:''"Αναγνωρίζουμε το σημείο του Σταυρού εκ φύσεως, επί του πλοίου όταν αυτό κινείται με φουσκωμένα τα πανιά του, καθώς γλιστρά προχωρώντας με τα κουπιά του εκτεταμένα. Επίσης, όταν το στρατιωτικό έμβλημα σηκωθεί, είναι το σημείο του σταυρού, όπως και όταν ένας άνθρωπος λατρεύει τον Θεό με καθαρό νού, με τα χέρια του σε έκταση."''
:(''Octavius, 29'') [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Οι αρχαίες μαρτυρίες για το σχήμα και τη θεολογία του Σταυρού του Ιησού Χριστού|<small>επιστροφή</small>]]
 
====Η μαρτυρία του Τερτυλλιανού (αρχές 3ου αιώνα μ.Χ.)====
 
Ο Εκκλησιαστικός συγγραφέας [[w:Τερτυλλιανός]] (γεν. 155 μ.Χ.) σπούδασε νομικά και ελληνική και λατινική φιλολογία στην πατρίδα του και από θαυμασμό προς το θάρρος των χριστιανών στους διωγμούς, έγινε χριστιανός και ο ίδιος. Έγραψε πολλά συγγράμματα, ανάμεσά τους και μελέτες κατά των, κατά την αντίληψη του, αιρετικών. Στο έργο του ''Κατά Μαρκίωνος'' αναφέρει για το σχήμα του Σταυρού:
 
:''"the Greek letter Tau and our own letter T is the very form of the cross, which He predicted would be the sign on our foreheads in the true Catholic Jerusalem<ref>Αγγλικό κείμενο από: ''The Ante-Nicene Fathers Vol. IV: translations of the writings of the Fathers down to A.D. 325'', Roberts-Donaldson, Eerdmans publishing company, 1997, σελ. 340<br></ref>."''<br>
Γραμμή 731:
:(''Κατά Μαρκίωνος, ΙΙΙ,22'')
 
Άλλη μια σαφής μαρτυρία για το σχήμα του σταυρού, που η συγγραφή της χρονολογείται έναν ολόκληρο αιώνα πριν το διάταγμα ανεξιθρησκείας του Μεγάλου Κωνσταντίνου και άρα αποδεικνύει όπως και οι προηγούμενες, ότι το σχήμα του Σταυρού δεν ήταν ούτε επινόηση, ούτε εφεύρεση του αυτοκράτορα. [[w:Ο Σταυρός του Ιησού Χριστού#Οι αρχαίες μαρτυρίες για το σχήμα και τη θεολογία του Σταυρού του Ιησού Χριστού|<small>επιστροφή</small>]]
 
===Σταυρός και αρχαιολογία: ΑΛΕΞΑΜΕΝΟC CΕΒΕΤΕ ΘΕΟΝ===
[[w:Εικόνα:Stayros_alex1.gif|thumb|250px|right|Το ακιδογράφημα σε κτίσμα του Παλατινού Λόφου: ''ΑΛΕΞΑΜΕΝΟC CΕΒΕΤΕ ΘΕΟΝ'']]
====Η ανακάλυψη και το περιεχόμενο====
Το φθινόπωρο του 1856, ο αρχαιολόγος Raffaelle Garrucci, βρήκε σε θάλαμο οικοδομήματος που ανήκε στα αυτοκρατορικά ανάκτορα του Παλατινού Λόφου της [[w:Ρώμη|Ρώμης]], ένα γελοιογραφικό εντοίχιο ακιδογράφημα που παριστάνει άντρα ή αγόρι σε στάση προσευχής<ref>David Noel Freedman, The Anchor Bible Dictionary (New York: Doubleday, 1996, c1992), 6:240</ref> να αποδίδει λατρεία<ref>λήμμα: ''Palace'', M.G. Easton, Easton's Bible Dictionary, IBM Corp, 1993</ref> σε εσταυρωμένο με κεφαλή γαϊδουριού, και με τη συνοδευτική ελληνική επιγραφή «AΛΕΞAMENOC CEBETE ΘΕΟΝ»<ref>Βλέπε φωτογραφία [http://www.utexas.edu/courses/romanciv/Romancivimages18/christparody.jpg εδώ].</ref>, το οποίο μπορεί να αναγνωσθεί είτε «''Αλεξαμενός, να σέβεστε τον θεό''» είτε «''ο Αλεξαμενός σέβεται τον θεό [του]''»<ref>James H. Charlesworth, ''Jesus and Archaeology'', Eerdmans Publishing Company, 2006, σελ. 669.</ref>. Πάνω από το αριστερό χέρι του εσταυρωμένου που διακωμωδεί τον Χριστό επάνω στο σταυρό<ref>David L. Balc & Carolyn Osiek, ''Early Christian Families in Context: An Interdisciplinary Dialogue'', Eerdmans Publishing, 2003, σελ. 106</ref> είναι γραμμένο ένα «Υ» που έχει ερμηνευθεί και ως επιφώνημα βογκητού το οποίο προστέθηκε αργότερα<ref>στο ίδιο, σελ. 103.</ref>. Σε διπλανό θάλαμο βρέθηκε χαραγμένη η λατινική επιγραφή «ALEXAMENOS FIDELIS», δηλαδή «Αλεξαμενός πιστός». Σύμφωνα με τον ''Richard Tyrwhitt'', το ακιδογράφημα αποτελεί προϊόν ''ειδωλολατρικής κακεντρέχειας'' και παριστάνει άντρα ή αγόρι να αποδίδει λατρεία σε σύνηθη [[w:Παγανισμός|παγανιστική]] στάση<ref>Richard Tyrwhitt, ''The Art Teaching of the Primitive Church With an Index of Subjects, Historical And Emblematic'', Kessinger Publishing, 1874/2005, σελ. 235</ref>.
 
====Τόπος, χρονολόγηση και ερμηνείες====
Το εντοίχιο ακιδογράφημα που χρονολογείται στην εποχή [[w:Ρώμη|Ρωμαίου]] αυτοκράτορα [[w:Σεπτίμιος Σεβήρος|Σεπτίμιου Σεβήρου]] ([[w:193]]–[[w:211]] μ.Χ.)<ref>The Anchor Bible Dictionary, ό.π.</ref> βρέθηκε σε θάλαμο τον οποίο μερίδα αρχαιολόγων τον θεωρεί ως κτίριο στρατωνισμού της ανακτορικής φρουράς, ενώ άλλοι τον χαρακτηρίζουν ως ''παιδαγωγείο'', αυτοκρατορικό δηλαδή σχολείο όπου μαθήτευαν έφηβοι ευγενών οικογενειών προοριζόμενοι για τα ανώτατα αξιώματα της αυτοκρατορίας. Αν και χρονολογείται συνήθως λίγο μετά το 200 μ.Χ., στην πραγματικότητα «δεν μπορεί να δοθεί καμία συγκεκριμένη χρονολογία για αυτό το σχεδίασμα»<ref>Graydon F. Snyder, ''Ante Pacem: Archaeological Evidence of Church Life Before Constantine'', Mercer University Press, 2003, σελ. 62.</ref> παρά μόνο εκτιμήσεις.
 
Έτσι, εκτιμάται ότι ο χρόνος του χαράγματος αυτού θα πρέπει να τοποθετηθεί σε μια εποχή όπου οι εχθροί των Χριστιανών δεν μπορούσαν ούτε να τους θανατώσουν, ούτε να προκαλέσουν την απομάκρυνση τους από έναν τομέα εμπιστοσύνης όπως η ανακτορική φρουρά ή ένα αυτοκρατορικό σχολείο προορισμένο να αναδείξει μελλοντικούς αξιωματούχους, κι έτσι έμεναν στα πειράγματα. Έτσι είναι πιθανό να πρόκειται για την εποχή των αυτοκρατόρων [[w:Αντωνίνος Πίος|Αντωνίνου Πίου]] (138-161) ή του [[w:Μάρκος Οπέλιος Μακρίνος|Μακρίνου]] (217-218) ή, το πιθανότερο, του [[w:Αλέξανδρος Σεβήρος|Αλεξάνδρου Σεβήρου]] (222-235), οι οποίοι έδειξαν ανεκτικότητα προς τη χριστιανική πίστη.
 
Ένα επιπλέον στοιχείο χρονολόγησης μάς δίνει η εσταυρωμένη μορφή του ακιδογραφήματος που έχει κεφαλή όνου. Ο [[w:Μινούκιος Φήλιξ Μάρκος]] (αρχές 3ου αιώνα μ.Χ.) στο έργο του ''Octavius'' (9.4), κάνει σχετικές αναφορές υπεράσπισης των Χριστιανών ενάντια στην ''ονολατρεία'', ενώ στο ίδιο πνεύμα κινείται και το έργο του [[w:Τερτυλλιανός|Τερτυλλιανού]], ''Ad nationes'' (Προς τα Έθνη), όπου στο πρώτο από τα δύο βιβλία, ο Τερτυλλιανός ασχολείται μεταξύ άλλων, με τις κατηγορίες ότι δήθεν οι Χριστιανοί λατρεύουν ως θεό το κεφάλι του γαϊδάρου (''Ad Nat. 1.14''). Ο [[w:Φλάβιος Ιώσηπος]] έγραφε σχετικά: «Μέσα στον ναό αυτό, ο Απίων έχει το θράσος να υποστηρίζει ότι οι Ιουδαίοι διατηρούν το κεφάλι ενός γαϊδάρου (''asini caput''), ότι λατρεύουν αυτό το ζώο και υποκλίνονται μπροστά του με μεγάλο σεβασμό»<ref>Ιώσηπος, Άπαντα 1, ''Ιωσήπου Βίος - Περί αρχαιότητος Ιουδαίων (Κατ' Άπίωνος)'', μετφρ. ''Κάκτος'', σελ. 309.</ref>. Και απαντά λίγο πιο κάτω: «Εμείς οι Ιουδαίοι δεν τιμούμε ούτε λατρεύουμε γαϊδάρους»<ref>Ιώσηπος, Άπαντα 1, ''Ιωσήπου Βίος - Περί αρχαιότητος Ιουδαίων (Κατ' Άπίωνος)'', μετφρ. ''Κάκτος'', σελ. 311.</ref>. Δεν υπάρχουν βεβαίως ιστορικές αναφορές ότι οι Εβραίοι λάτρευαν κάποιο εσταυρωμένο ή ανασκολοπισμένο γαϊδούρι και έτσι, όταν η κατηγορία της ''ονολατρείας'' περνάει στους χριστιανούς τους οποίους θεωρούσαν ιουδαϊκή [[w:αίρεση]], αυτή τη φορά η μορφή του ανθρώπου με κεφάλι γαϊδάρου, βρίσκεται επάνω σε σταυρό, και έτσι αποτελεί μια σημαντική μαρτυρία που σχετίζεται σαφώς με τον χριστιανισμό και τον Ιησού Χριστό. Σύμφωνα με τη μομφή περί ονολατρείας από τους [[w:Εθνικοί|Εθνικούς]] ενάντια στους [[w:Ιουδαϊσμός|Ιουδαίους]], οι Ιουδαίοι λάτρευαν μέσα στα Άγια των Αγίων του [[w:Ναός της Ιερουσαλήμ|Ναού της Ιερουσαλήμ]] ένα γαϊδούρι, ένα πρόσωπο με κεφάλι γαϊδουριού ή μόνο το κεφάλι του γαϊδουριού. Κατ' αντιστοιχία, ο Χριστός —ο Υιός του Θεού των Ιουδαίων— θα μπορούσε να αναπαρασταθεί σε γελοιογραφία με μορφή γαϊδουριού<ref>Ingvild Soelid Gilhus, ''Laughing Gods, Weeping Virgins: Laughter in the History of Religion'', Routledge, 1997, σελ. 54</ref>. Σημαντικό επίσης για τη χρονολόγηση του ακιδογραφήματος είναι το γεγονός ότι μετά τον 3ο αιώνα η κατηγόρια της ονολατρείας εξαφανίστηκε<ref>Philip Schaff and David Schley Schaff, ''History of the Christian Church'', Kessinger Publishing 1910/2004, σελ. 229</ref>.
 
Σύμφωνα με την πιθανότερη ερμηνεία<ref>David L. Balc & Carolyn Osiek, ''Early Christian Families in Context: An Interdisciplinary Dialogue'', Eerdmans Publishing, 2003, σελ. 106. Paul MacKendrick, ''The Mute Stones Speak: The Story of Archaeology in Italy'' 2nd ed., W. W. Norton & Company, 1984, σελ. 387. Βλέπε σχετική βιβλιογραφία που συνδέει το ακιδογράφημα αυτό με τον χριστιανισμό: * ''Religions of Rome'', Volume 2, Mary Beard, Simon Price, John North, ISBN: 0521456460, σελ. 57 * ''The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge'', Funk & Wagnalls Company, 1908, σελ. 318 * ''Apologetical Works and Minucius Felix Octavius'', Catholic University of America Press, 1950, σελ. 336 * ''Rise of Christianity'', A Sociologist Reconsiders History, Rodney Stark, ISBN: 0691027498, σελ. 146 * ''Backgrounds of Early Christianity'', Everett Ferguson, ISBN: 0802822215, σελ. 597 * ''The Monuments of Ancient Rome'', "L'Erma" di Bretschneider, 1950, σελ. 48 * ''Christianity, Judaism and Other Greco-Roman Cults'', Morton Smith, Jacob Neusner, ISBN: 9004042156, σελ. 168 * ''The Early Christians'', Frederick A. Praeger, 1961, σελ. 83 * ''Ancient Rome in the Light of Recent Discoveries'', Houghton Mifflin, 1888, σελ. 122 * ''Matthew, a Commentary'', Frederick Dale Bruner, ISBN: 0802826709, σελ. 730 * ''Early Christian Families in Context'', David L Balch, Carolyn Osiek, ISBN: 080283986X, σελ. 103 * ''The Mass'', Lucien Deiss, ISBN: 0814620582, σελ. 17 * ''Homilies for the Sundays of Advent and Lent'', Richard Viladesau, ISBN: 0809136260, σελ. 46 * ''The Myriad Christ'', Merrigan T., Haers J., ISBN: 9042909005, σελ. 147 * ''The Suffering of the Impassible God'', The Dialectics of Patristic Thought, Paul Gavrilyuk, ISBN: 0199269823, σελ. 75 * ''Visual Communication with Infotrac: Images with Messages'', Paul Martin Lester, ISBN: 0534637205, σελ. 207 * ''Tagging: Changing Visual Patterns and the Rhetorical Implications of a New Form of Graffiti'', Journal article, ETC.: A Review of General Semantics, Vol. 50, 1993 * ''The Church of Apostles and Martyrs Vol. 1'', Henri Daniel-Rops Image Books, 1960, σελ. 220 & 258 * ''History of Mediaeval Art'', Harper & Brothers, 1887, σελ. 74 * ''Laughing Gods, Weeping Virgins: Laughter in the History of Religion'', Routledge, 1997, σελ. 54 * ''Graphic Arts'', Garden City Pub. Co., 1936, σελ. 81 * ''Central Italy and Rome'', K. Baedeker, 1909, σελ. 236 * ''Evangelism In The Early Church'', Michael Green, ISBN: 0802827683, σελ. 244 * ''Art History-An Anthology of Modern Criticism, Vintage Books, 1963, σελ. 299 * ''The Forum and the Palatine'', A. Bruderhausen, 1928, σελ. 72-73 * ''Roman Sources of Christian Art'', Columbia University Press, 1951, σελ. 160 * ''The Remains of Ancient Rome'', John Henry Middleton, A. and C. Black, 1892, σελ. 208 * ''Light from the Ancient Past-The Archeological Background of the Hebrew-Christian Religion'', Princeton University Press, 1946, σελ. 292.</ref>, ο ''Αλεξαμενός''<ref>Μετοχή αορίστου του ''αλέξομαι'', με μετακίνηση του τόνου προς τη λήγουσα λ.χ. ''Αλεξαμενός'', ''Γισαμενός'', ''Σωζομενός'' κ.ά.</ref> ήταν Χριστιανός, Ρωμαίος φοιτητής/μαθητής, εκπαιδευόμενος δούλος ή στρατιώτης και σκοπός του μή χριστιανού συναδέλφου του που χάραξε τη γελοιογραφία και την επιγραφή της, ήταν προφανώς να πειράξει τον Αλεξαμενό, και να τον περιγελάσει.
 
Άλλοι αρχαιολόγοι διαφωνούν με την παραδοσιακή αυτή ερμηνεία διότι η απόδοση τιμής σε τέτοιες λατρευτικές απεικονίσεις θα ήταν απίθανη κατά τον [[w:3ος αιώνας|τρίτο αιώνα]] καθώς τέτοιου είδους τιμές σε ομοιώματα άρχισαν να αποδίδονται από Χριστιανούς από τον [[w:4ος αιώνας|τέταρτο]] ή [[w:5ος αιώνας|πέμπτο αιώνα]] και μετά· κάποιοι το θεωρούν μάλιστα ως προσπάθεια προσέλκυσης τουριστών<ref>''Early Christian Families in Context: An Interdisciplinary Dialogue'', David L. Balc & Carolyn Osiek, Eerdmans Publishing, 2003, σελ. 103. Peter Maser, ''Das sogenannte Sportkruzifix vom Palatini Fin 'fruhchristluhes' Denkmal im Widersireit der Meinungen Das Altertum 18'', 1972, σελ. 248-254.</ref>. Σύμφωνα με άλλες ερμηνείες, το γκραφίτι αυτό αποτελεί απεικόνιση είτε προερχόμενη από [[w:Γνωστικισμός|Γνωστικούς]], η οποία απεικονίζει θεότητα με κεφάλι [[w:Τσακάλι|τσακαλιού]] και σχετίζεται με τη λατρεία του αιγυπτιακού θεού [[w:Ανούβις|Ανούβι]]<ref>Augustus John Cuthbert Hare, ''Walks in Rome: Volume 1, Adamant Media Corporation'', 2000, σελ. 201. C. W. King, ''Gnostics and their Remains Ancient and Mediaeval'', Kessinger Publishing, 1942, σελ. 229, 230. Gerald Massey, ''Ancient Egypt: the Light of the World: A Work of Reclamation and Restitution in Twelve Books'', Adamant Media Corporation, 2001, Τόμ. 1ος, σελ. 507.</ref> είτε [[w:Διόνυσος|Διονυσιακή]] αναπαράσταση της σταύρωσης της κατώτερης "ζωώδους" φύσης, την οποία συμβόλιζαν μέσω του γαϊδάρου<ref>«Το γκραφίτι [...] έχει ερμηνευθεί ως παγανιστική προσβολή προς τον Χριστιανισμό, αλλά είναι πολύ πιθανότερο να αποτελεί Διονυσιακή αναπαράσταση της σταύρωσης της κατώτερης "ζωώδους" φύσης, η οποία, όπως έχουμε ήδη δει, συμβολιζόταν από το γάιδαρο. Αποτελεί αξιοσημείωτο γεγονός ότι δεν έχουμε καμία αναπαράσταση του εσταυρωμένου Ιησού πριν τον πέμπτο αιώνα [[w:ΚΧ]]». ([[w:w:en:Timothy Freke|Timothy Freke]] & [[w:w:en:Peter Gandy|Peter Gandy]], ''The Jesus Mysteries: Was the "Original Jesus" a Pagan God?'', Three Rivers Press, 2001, σ. 52)</ref>.
 
Αυτή η περιπαικτική απεικόνιση από έναν εναντιούμενο δύσκολα θα μπορούσε να θεωρηθεί απόδειξη του ότι ο σταυρός αποτελούσε πρωτοχριστιανικό σύμβολο, παρ' όλο που έχει ειπωθεί ότι η απεικόνιση αποτελεί μίμηση λατρευτικών σχημάτων που είχαν σε χρήση οι χριστιανοί<ref>Henry Clifford, ''An Italian Romanesque Cross of the Late XIII Century'', The Philadelphia Museum Bulletin, Vol. 48, No. 236, Winter, 1953, σελ. 23</ref>. Αν και δεν αποτελεί δείγμα πρωτοχριστιανικής τέχνης και άποψης για το σχήμα του σταυρού, αυτή η «αμφιλεγόμενη»<ref>Robin Margaret Jensen, ''Understanding Early Christian Art'', Routledge, 2000, σελ. 131.</ref> απεικόνιση θεωρείται ότι αποτελεί θύραθεν μαρτυρία που σχετίζεται με τη σταύρωση και το σχήμα του σταυρού του [[w:Χριστός|Ιησού]], μια μαρτυρία που προέρχεται από τους Ρωμαίους "σταυρωτές" του και αντιπάλους του χριστιανισμού.
 
===Φαινομενολογία της Θρησκείας και Ορθόδοξος Χριστιανισμός===
Γραμμή 755:
Σύμφωνα με τον καθ. Τσάκωνα, ο όρος ''δάνειο'', δεν γίνεται εύκολα αποδεκτός ειδικά από τη στιγμή που ένα φαινόμενο, έστω και αν διαθέτει εξωτερικές ομοιότητες με άλλα φαινόμενα, έχει απαλλαγεί από τα στοιχεία του πρότερου συμβολισμού του και χρησιμοποιείται με μία νέα διάσταση, σύμφωνη προς το νέο θρησκευτικό πλαίσιο<ref>Τσάκωνα Β., ''Αι Ωδαί του Σολομόντως-Εισαγωγή, Κείμενον, Ερμηνεία'', Συμμετρία, 1994, σελ. 182<br></ref>.
 
Σε σχέση με αυτό, ο [[w:Προτεσταντισμός|Προτεστάντης]] λόγιος<ref>Dwight Longenecker, David Gustafson, ''Mary, A Catholic Evangelical Debate'', Gracewing Publishing Evangelicalism 2003, σελ. 99</ref> '''W'''(illiam) '''E'''(dwy) '''Vine''' ([[w:1873]]–[[w:1949]]) προτείνει την εξής προσέγγιση: στο λεξικό του της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης και στο λήμμα ''CROSS, CRUCIFY''<ref>Ο Vine γράφει ακριβώς τα εξής: ''"'''Σταυρός σημαίνει πρωτίστως "όρθιο παλούκι ή πάσσαλος"'''. Σε αυτό κάρφωναν τους κακοποιούς για να τους εκτελέσουν. Και το ουσιαστικό και το ρήμα σταυρόω, "στερεώνω σε πάσσαλο ή παλούκι", '''πρέπει αρχικά να διαφοροποιηθούν από την εκκλησιαστική μορφή του σταυρού με τις δύο δοκούς'''. Το σχήμα του τελευταίου προέρχεται από την αρχαία Χαλδαία, όπου χρησιμοποιούνταν ως σύμβολο του θεού Ταμούζ (έχοντας το σχήμα του μυστικιστικού Τ, το αρχικό γράμμα του ονόματός του) σε εκείνη τη χώρα και σε γειτονικές, περιλαμβανομένης της Αιγύπτου. Στα μέσα του 3ου αι. μ.Χ. οι εκκλησίες είχαν είτε νοθεύσει είτε παρεκκλίνει από ορισμένα δόγματα της χριστιανικής πίστης. '''Για να αυξηθεί το γόητρο του αποστατικού εκκλησιαστικού συστήματος, οι ειδωλολάτρες γίνονταν δεκτοί στις εκκλησίες χωρίς να αναγεννηθούν στην πίστη, και τους επιτρεπόταν σε μεγάλο βαθμό να διατηρούν τα ειδωλολατρικά εμβλήματα και σύμβολά τους.''' Ως εκ τούτου, το Τ, στην πιο συχνή του μορφή, με την οριζόντια γραμμή κατεβασμένη, υιοθετήθηκε για να αναπαριστά τον "σταυρό" του Χριστού."'' (''Vine's complete expository dictionary of Old and New Testament words'', Vine, W. E., Unger, M. F., & White, W., Nashville: T. Nelson, 1996, Vol. 2, p. 256). Βεβαίως, διαφωνίες με την άποψη του Vine και τη βεβαιότητά του για σταύρωση σε πάσσαλο, υπάρχουν στη βιβλιογραφία αλλά και στις πηγές, αφού οι Ρωμαίοι σταύρωναν με πολλούς τρόπους και όχι μόνο με έναν (''Ιωσ. Ιουδ. Πόλ. 5.449-451, Σενέκας Dial. 6 [Cons. Marc.] 20.3'') ('''πρβλ ''Dictionary of Paul and his letters'', Hawthorne, G. F., Martin, R. P., & Reid, D. G., Downers Grove, Ill.: InterVarsity Press, 1993, σελ. 198'''). Επίσης, η βεβαιότητα ότι το σύμβολο του Σταυρού προέρχεται από την υιοθέτηση του συμβόλου του Ταμούζ, είναι δύσκολο να εδραιωθεί με σιγουριά αφού οι αρχαίες μαρτυρίες για το σχήμα του Σταυρού του Ιησού ως '''Τ''' είναι προγενέστερες από τα μέσα του 3ου αιώνα ('''''Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 11, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1967, στ. 451-452'''''). Επίσης, πρέπει να αναφερθεί ότι είναι διαφορετικό ζήτημα η εικόνα ενός σχήματος και διαφορετικό ο συμβολισμός του ('''''"Σύμβολο"'', εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', τόμ. 56, εκδ. Δίας, Αθήνα 2004'''). Οι αρχαίες μαρτυρίες για τον Σταυρό, τον συνδέουν σαφώς με τον Χριστό και το Πάθος του και όχι με αόριστες φυσιοκρατικές ερμηνείες ή "ειδωλολατρικές" θεότητες ('''πρβλ. ''Theological Dictionary of the New Testament'', edited by Gerhard Kittel, Geoffrey William Bromiley and Gerhard Friedrich, Eerdmans, 1964-c1976, τόμ. 4, σελ. 794''').<br></ref>, κάνει πρώτα μια ιστορική αναδρομή σε παρόμοια με το σταυρό σύμβολα που λαοί με φυσιοκρατική και πολυθεϊστική θρησκεία είχαν υιοθετήσει. Κατόπιν, ασκώντας κριτική στις εκκλησίες που εντάσσονταν, όπως λέει, στο ''αποστατικό εκκλησιαστικό σύστημα''<ref>Αν και στο λήμμα δεν προσδιορίζει ποιες εννοεί, σε άλλα του κείμενα ο Vine περιγράφει με τον τρόπο αυτό την εκκλησία κυρίως του 4ου αιώνα και τη μεταγενέστερη Παπική εκκλησία.</ref> δηλώνει ότι επέτρεψαν σε προσήλυτους παγανιστές, να διατηρήσουν τα εμβλήματα και τα σύμβολά τους και από εκεί εισήχθη ο Σταυρός στον Χριστιανισμό έτσι όπως τον γνωρίζουμε σήμερα.
 
 
Γραμμή 786:
Η προϊστορία λοιπόν του χριστιανικού σταυρού είναι διαφορετική από τα παγανιστικά σύμβολα: για τους ''"ανά τους αιώνας Πατέρες και συγγραφείς...ο σταυρός συνεσχετίσθη μετά γεγονότων της Π. Διαθήκης, πολλά των οποίων θεωρούνται ως ο τύπος, ή προεικόνισις του σταυρού."''<ref>ΘΗΕ, ό.π.</ref>.
 
Οι [[w:Πατρολογία|Πατέρες]] της Εκκλησίας συνέδεσαν τον Σταυρό με την [[w:Παλαιά Διαθήκη]] και τις εκεί προεικονίσεις του:
 
''"...η αναγραφή του Χ, όπερ θα ηδύνατο να ταυτισθεί προς το "ταυ", το οποίον ετίθετο επί του μετώπου των Ισραηλιτών και όπερ...θα έφερον επί του μετώπου των οι εκλεκτοί του Αρνίου. Πρόκειται, επομένως περί της αρχαιοτέρας μαρτυρίας της χρήσεως του σημείου του σταυρού υπό των εκλεκτών των αφωσιωμένων εις το "αρνίον, όπερ ως ποιμήν ποιμαίνει αυτούς και οδηγήσει αυτούς επί ζωής πηγάς υδάτων, και εξαλείψει ο Θεός παν δάκρυον εκ των οφθαλμών αυτών" (Αποκ. ζ' 17)."''<ref>ΘΗΕ, στο ίδιο, στ. 419</ref>
Γραμμή 804:
Για τον λόγο αυτό απορρίπτεται η οποιαδήποτε περίπτωση συγκρητισμού στην περίπτωση του Σταυρού. Ο Σταυρός δεν έχει αξία ως ανεξάρτητο αντικείμενο όπως στις αρχαίες λατρείες αλλά του ''"αποδίδεται τιμητική προσκύνηση, που άλλωστε είναι γνωστή στη Γραφή (Γεν. μζ' 31), όχι όμως λατρεία, γιατί πάντοτε στη σκέψη μας έχουμε τον σταυρό του Χριστού, και όχι κάποιο αντικείμενο που το ταυτίζουμε με τον Θεό ή το εκλαμβάνουμε πως εικονίζει θεό (=είδωλο)."''<ref>Αλεβιζόπουλος Αντώνιος, ''Η Λατρεία της Σκοπιάς'', ("Μάρτυρες του Ιεχωβά και Ορθοδοξία"), τόμ. Γ', Αθήνα 1995, σελ. 51</ref>.
 
Απορρίπτεται κατηγορηματικά η οποιαδήποτε πιθανότητα ειδωλολατρείας και στην περίπτωση που επάνω στο Σταυρό εικονίζεται ο [[w:Χριστός|Ιησούς]]:
 
:''"...η δευτέρα εντολή απαγορεύει την ειδωλολατρείαν των ψευδών Θεών...η εικών του Σωτήρος Χριστού δεν είναι είδωλο ψεύδους Θεού μη υπάρχοντος, ουδέ θεοποιηθέν άγαλμα, ουδέ λατρεία αύτη προσφέρεται, αλλά τιμητική προσκύνησις προς το πρωτότυπον αναφερομένη. Το είδωλον αφιστά τον λάτρην εαυτού από του αληθινού Θεού αλλ' η εικών του Σωτήρος...ανάγουσιν ημάς εις τον μόνον αληθινόν Θεόν..."''<ref>Αγίου Νεκταρίου, 'Ορθόδοξος Ιερά Κατήχησις', 4η έκδ., εκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη 2001 (c1899), σελ. 111-112</ref>
Γραμμή 826:
:Αν και στην πραγματικότητα, ο σταυρός, ήταν για τον Ιησού ένα όργανο βασανισμού και θανάτου, στα έργα των εκκλησιαστικών συγγραφέων των πρώτων αιώνων όπως του ''Ιγνατίου'', του ''Πολυκάρπου'', του ''Ιουστίνου'', του ''Ειρηναίου'', του ''Θεόφιλου Αντιοχείας'', του ''Μινούκιου Φήλιξ'', του ''Κλήμη Αλεξανδρείας'', του ''Τερτυλλιανού'' κ.ά., δεν βρίσκουμε αναφορές που να δείχνουν αποστροφή ή απαξίωση για τον Σταυρό.<ref>βλ. ''Theological dictionary of the New Testament'', Vol. 7, σελ. 577, λήμμα: ''Σταυρός''/''Σταυρός in the New Testament''/''IV. The Later Use of the Word'' * ''The Ante-Nicene Fathers'' Vol. Ι,ΙΙ,ΙΙΙ,IV: Translations of the writings of the Fathers down to A.D. 325<br></ref>.
 
Το ίδιο πνεύμα στην αντιμετώπιση του σταυρού, βλέπουμε και στην [[w:Καινή Διαθήκη]]. Όπως λέει και ο απ. Παύλος:
 
:''"Χαρισάμενος ημίν πάντα τα παραπτώματα, εξαλείψας το καθ' ημών χειρόγραφον τοις δόγμασιν ο ην υπεναντίον ημίν, και αυτό ήρεν εκ του μέσου προσηλώσας αυτό τω σταυρώ απεκδυσάμενος τάς αρχάς καί τάς εξουσίας εδειγμάτισεν έν παρρησία, θριαμβεύσας αυτούς εν αυτώ"''<br>
Γραμμή 848:
Ο σταυρός και η ανάσταση ξεπερνούν τα ιουδαϊκά σχήματα της ηθικής και της νομιμότητας καθώς αυτές οι δύο έννοιες είναι αχώριστες στην αφήγηση των Ευαγγελιστών. Ο σταυρός είναι πλέον ένα σύμβολο-καύχημα, της νίκης του Ιησού (και μέσω αυτού και του ανθρώπου) κατά της φθοράς και του θανάτου. Ο Ιωάννης, παρουσιάζει το σταυρό ως τη στιγμή που ο Υιός του ανθρώπου ''"υψώθη"'' (''Ιω 8:28'', ''12:32'' εξ), σαν ένα νέο σημείο σωτηρίας (Ιω. 3:14-16) ενώ όλη η διήγηση του ευαγγελιστή, θα έλεγε κανείς ότι δείχνει τον Ιησού να προχωρεί προς το σταυρό με μεγαλοπρέπεια.
 
Συχνά παρουσιάζεται ως επιχείρημα ενάντια στο σταυρό, αυτό που έχει γραφτεί στην [[w:Παλαιά Διαθήκη]]:<br>
:''"κεκατηραμένος υπό Θεού πας κρεμάμενος επι ξύλου"'' (''Δευτ. 21:22-23''),
 
Γραμμή 860:
:'''''"άρα κατήργηται το σκάνδαλον του σταυρού"''''' (''Γαλ. 5:11'')
 
Πριν το [[w:Πάσχα]], ο Ιησούς ήταν ο μόνος που βεβαίωνε την αναγκαιότητα του σταυρού (''Μτ 16:21'') για να υπακούσει στο θέλημα του Πατέρα (''Πράξ. 2:23''). Μετά όμως από την [[w:Πεντηκοστή]], οι μαθητές, φωτισμένοι πλέον, κηρύττουν και εκείνοι με τη σειρά τους την αναγκαιότητα αυτή, τοποθετώντας το σκάνδαλο του Σταυρού στη πραγματική του θέση μέσα στη [[w:Θεία Οικονομία]]:<br>
 
:Ο Μεσσίας σταυρώθηκε ''"κρεμασθείς επί ξύλου"'' (''Πράξ. 5:30'') με σκανδαλώδη τρόπο (βλ ''Δευτ. 21:23''), όμως αυτό, κάτω από το φως της προφητείας, παίρνει μια νέα διάσταση: εκπληρώνει ''"πάντα τα περί Χριστού γεγραμμένα"'' (Πράξ 13:29).